Bemowo, Górce, Chrzanów? Nazwy naznaczone historią
19 grudnia 2016
Niby dokładnie wiadomo, dlaczego w naszej dzielnicy coś nazywa się tak, a nie inaczej. Ale czy na pewno?
Na początek sprawa najbardziej oczywista, czyli nazwa całej dzielnicy. Wszyscy wiedzą, że pochodzi od nazwiska gen. Józefa Bema, ale historia nadania tej nazwy nie jest taka jednoznaczna. Łatwo się domyślić, że ma związek z jednym z najlepiej zachowanych fortów w stolicy, nazywanego początkowo fortem Parysów. W 1921 r. jego nazwę zmieniono na fort Bema i stąd wzięła się w końcu nazwa całej dzielnicy. Nikt nie wie dokładnie, dlaczego patronem porosyjskiego fortu został akurat Bem. Przypuszczam, że nie budził wtedy sporów, w powstaniu listopadowym jako dowódca artylerii walczył wszak na najważniejszym posterunku: na szańcach Woli, czyli niedaleko miejsca, gdzie pół wieku później stanął fort...
Boerner nie nadawał się na patrona
Rozszerzenie nazwy fortu na całą dzisiejszą dzielnicę nie było jednak takie oczywiste i nie nastąpiło od razu. Zaraz po wojnie mianem "Bemowo" nazwano osiedle znane dziś jako Boernerowo. W oczach komunistycznych władz inicjator budowy, Ignacy Boerner, nie nadawał się na patrona. Był w latach 30. zwolennikiem Józefa Piłsudskiego i sanacyjnym ministrem poczt i telegrafów. To z jego inicjatywy na niewykorzystanym terenie zarezerwowanym dla Transatlantyckiej Centrali Radiotelegraficznej rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego, określanego jako "osiedle Łączności". W 1936 roku nadano mu jednak nazwę "Boernerowo", od nazwiska zmarłego trzy lata wcześniej założyciela. Po wojnie nazwa zmieniona została na bardziej "patriotyczne" i prawomyślne Bemowo. Do dawnej nazwy wrócono dopiero w 1987 roku, ale nazwa Bemowo pozostała określeniem powstałych już po wojnie osiedli, a później stała się nazwą gminy i dzielnicy.
Groty, Górce i Szeligi
Prostsza jest historia nazw innych dzisiejszych obszarów dzielnicy. W średniowieczu dzisiejsze Bemowo składało się z szeregu dóbr rycerskich i lokowanych na nich wsi. Już w XV-wiecznych księgach znaleźć zatem można takie wsie jak Groty, Chrzanów czy Górce - syn pierwszego właściciela Piotra Pielgrzyma około roku 1430 przyjął nazwisko "Górczewski". Również inne miejscowy rody wywodziły swe nazwiwska od nazw osad: Blizne - Blizińscy, Szeligi - Szeligowscy... Część nazw wsi wywodzi się od herbów rycerskich czy imion pierwszych właścicieli, część to nazwy znaczące, znaczenia innych nigdy nie odkryto.
(wk)
