Niezwykłe dzieje parku Kaskada

Profesor Longin Majdecki przygotowując wraz z dr Anną Majdecką-Strzeżek w 1995 roku projekt zagospodarowania parku Kaskada, opisał barwną i bogatą historię tego miejsca. Przytoczył ją przed kilkoma laty żoliborski magistrat.

Jan III Sobieski był pierwszym właścicielem

Początkowo posiadłość była wykorzystywana jako letnia rezydencja pary królewskiej. Kiedy rozpocznie się rewitalizacja parku Kaskada?
Potrzebę zrewitalizowania parku Kaskada dostrzegają nie tylko mieszkańcy, ale też żoliborscy samorządowcy. Chęć inwestycji w ten zielony teren radni wyrażają od wielu lat, ale nic się nie zmienia. Dlaczego? Był to zalesiony teren o powierzchni około 100 mórg. Po śmierci króla rezydencja przeszła w ręce jego syna, następnie została sprzedana Augustowi II. Był on inicjatorem rozbudowy Marymontu. Następnie posiadłość zmieniała kilkakrotnie właścicieli, by przejść w końcu na własność Księstwa Warszawskiego. W roku 1816 ustanowiono tu Instytut Agronomiczny (zamknięty w 1861 roku). W latach 1818-1830 rozbudowano Szkołę Agronomiczną. W jej granicach znajdował się zwierzyniec, którego teren zajmuje obecnie park. Ogród zyskał popularność jeszcze w XIX wieku, kiedy jego właścicielem został generał Józef Rautenstrauch - bliski współpracownik księcia Konstantego. Wyznaczył on nowe alejki, pobudował altanki, wprowadził łodzie na stawie oraz wybudował dwór, w którym umieścił gospodę o nazwie "Na Cztery Fajerki". Karczma znajdowała się na terenie osady Kaskada. Obecnie mieści się tam park Stawy Kellera, który wówczas stanowił część całego założenia. Następcy generała zaniedbali park, wobec czego pod koniec XIX wieku znacznie podupadł, w tym czasie przez jego teren przeprowadzono kolektor ściekowy oraz wybudowano eksperymentalną oczyszczalnię ścieków wraz z akweduktem nad Rudawką.

Kościół na fundamentach pałacyku

W 1915 roku wybudowano na terenie posiadłości Stację Doświadczalną Oczyszczania Ścieków, otwarto schronisko dla nieuleczalnie chorych, a następnie Wojskową Centralną Szkołę Gazową. W 1926 roku w miejscu pałacyku i na jego fundamentach wybudowano kościół Matki Bożej Królowej Polski. Odtąd stanowi on zwieńczenie Góry Marii i króluje nad okolicą. Władają tym miejscem księża Marianie (ich dom zakonny zbudowano na fundamentach królewskiej psiarni), a u podnóża przebiega jak w wąwozie ulica Gdańska. Takie ukształtowanie terenu to ślad po istniejącym tu przed laty kanale parkowym.

REKLAMA

Park Kaskada miejscem tragedii

W czasie II wojny światowej duża część parku została zajęta na prowizoryczne pola uprawne, zaś budynek mieszkalny Stacji Doświadczalnej Oczyszczania Ścieków w trakcie powstania warszawskiego stał się świadkiem ogromnej tragedii - szturmujący Marymont i Żoliborz Niemcy zamordowali 14 września 1944 roku około 40 osób, w tym Olgę Przyłęcką - ich pamięć przywołuje zachowana ściana dawnego domu pracowników wodociągów miejskich przy ul. Kolektorskiej wraz z tablicą pamiątkową Tchorka.

REKLAMA

Park Kaskada zmieniał się po wojnie

W 1951 roku teren parku został uporządkowany wedle projektu Ludwika Lawina - znanego architekta krajobrazu, byłego więźnia Auschwitz. Starsi żoliborzanie pamiętają zapewne półdziki charakter tego miejsca, potężne drzewa (wśród nich pomniki przyrody) i bardzo urozmaiconą konfigurację terenu. W latach siedemdziesiątych park powiększono. Kolejny etap to budowa trasy Armii Krajowej i spowodowana tym "amputacja" części parku. Odcięty obszar znalazł się po stronie bielańskiej. Nowym, ważnym akcentem jest wzniesiony w 1993 roku w postaci wielkiego kamiennego miecza pomnik 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK upamiętniający żołnierzy walczących w ramach akcji "Burza" na Wołyniu i Podlasiu, a także tysiące polskich cywilów zamordowanych na Wołyniu przez oddziały UPA. Całość założenia odsłonięto 11 lipca 2004 roku. A placyk u zbiegu trasy AK i ulicy Gdańskiej nosi obecnie nazwę skweru Wołyńskiego.

DB