"Oczko" na Bródnie. Impreza w setną rocznicę uruchomienia tramwaju?
9 marca 2023
Impreza plenerowa związana z odjazdem tramwaju nr 21 z Bródna na Wolę w stuletnią rocznicę pierwszego kursu na tej trasie - taki cel przyświeca mieszkance, która złożyła projekt do budżetu obywatelskiego Targówka. Przybliżamy historię linii, która wyjechała na tory nieco wcześniej, bo 113 lat temu.
Urszula Wasilewska w ramach przyszłorocznej edycji budżetu obywatelskiego złożyła projekt upamiętnienia pierwszego odjazdu tramwaju 21 z Bródna na Wolę w stuletnią rocznicę tego wydarzenia.
Historia tramwajów w Warszawie
- Mieszkańcy uczestnicząc aktywnie w pikniku edukacyjnym mogą wziąć udział w różnych atrakcjach o charakterze edukacyjnym, historycznym, artystycznym, związanych z odjazdem pierwszego tramwaju z Bródna na Wolę. Projekt adresowany do wszystkich mieszkańców Warszawy - zaznacza pomysłodawczyni.
Tędy jeździł tramwaj linii "oczko". Stare tory na Wysockiego
Wysockiego to chyba najważniejsza ulica Bródna. Dwie szerokie jezdnie rozdzielone równie szerokim pasem zieleni, sygnalizacje świetlne, punkty usługowe, kościół. Tymczasem ulica imienia bohatera Powstania Listopadowego ma swój mało znany odcinek obfitujący w liczne pamiątki historyczne...
Koszt imprezy, kilku warsztatów i konkursów został oszacowany na ponad 40 tys. zł. Obecnie oceniają go urzędnicy. Jeśli przejdzie weryfikację, o jego losie zdecydują mieszkańcy w czerwcowym głosowaniu.
"Oczkiem" na Pelcowiznę
Linię 21 uruchomiono po raz pierwszy 23 kwietnia 1910 roku jako letni wariant linii 2. Połączyła ona wówczas pl. Muranowski z pl. Unii Lubelskiej. Kursowała co roku do jesieni a po raz ostatni na tej trasie wyjechała na tory w 1918 roku. O stuletniej historii tramwaju na Bródnie ciekawie opowiada jedno z opracowań Zarządu Transportu Miejskiego w Warszawie.
28 grudnia 1924 roku o 12:35 z pl. Teatralnego ruszył pierwszy tramwaj linii 21 do Nowego Bródna - Pelcowizny, w rejon ulicy Wysockiego. Od dnia następnego linia kursowała od 7:00 (pierwszy wagon z pl. Teatralnego) do godz. 22:05 (ostatni kurs z Bródna). Do pętli położonej na Wysockiego tramwaj dojeżdżał ulicami Odrowąża, Białołęcką i Poborzańską. Przeglądając ówczesne plany okolicy można napotkać trudności ze zlokalizowaniem tych miejsc, ponieważ Białołęcka nie ma obecnie połączenia z Odrowąża. Sto lat temu Odrowąża przy bramie Cmentarza Bródnowskiego zmieniała swoją nazwę na Białołęcką. Dalej biegła prosto do obecnej Bartniczej, a tam skręcała ukosem na wschód i kawałek dalej krzyżowała się z Kondratowicza.
"Konwulsyjnie miotając się na szynach"
Ślad dawnej Białołęckiej możemy dziś znaleźć w przebiegu Ogińskiego. A jak wyglądały kiedyś te okolice?
"Gdy tramwaj linii 12 lub 21 wyruszał z przystanku przy ulicy Świętego Wincentego w ulicę Odrowąża, miał przed sobą niezabudowany dwukilometrowy odcinek torowiska wzdłuż cmentarza żydowskiego, potem rzymsko-katolickiego, bez ulic poprzecznych, aż do widniejącego w perspektywie Domu Dozorców (obecnie Zespół Szkół im. Piotra Wysockiego). Wtedy zwykle motorniczy włączał korbą "dziewiątkę", a pojazd ku uciesze pasażerów mknął, konwulsyjnie miotając się na szynach w prawo i w lewo. Obsadzona potrójnym rzędem topoli ulica Odrowąża, przyjaźnie nazywana - "Alejki", kończyła się wraz z drzewami przy zachodniej bramie cmentarza i dalej przechodziła w ulicę Białołęcką" - wspomina urodzony na Bródnie architekt Zygmunt Kupniewski.
Historia linii 21
W 1928 roku wydłużono trasę linii 21 - nazywanej przez mieszkańców "oczkiem" - do Cmentarza Wolskiego, zaś w grudniu 1938 roku wyprostowano trasę "oczka", likwidując torowisko w ciągu Białołęckiej i Poborzańskiej oraz budując bezpośredni przejazd z Odrowąża w Wysockiego.
W czasie niemieckiej okupacji linia 21 wróciła na tory 30 października 1939 roku na trasie pomiędzy Młynarską a pl. Mirowskim. Wraz z odgruzowywaniem kolejnych odcinków systematycznie ją wydłużano. Dopiero w 1942 roku ponownie dojechała do pętli Odrowąża, a na początku 1944 roku podzielono ją na dwie linie: 6 i 21, przez co zaczęła ponownie kursować trasą z 1940 roku. W tej wersji dotrwała do wybuchu powstania warszawskiego. Od 1953 roku linia pomijała Bródno i była nieustannie związana z Pragą. Od 2008 roku wyruszała z pętli Żerań FSO na pl. Narutowicza, po drodze mijając rondo Starzyńskiego i miejski ogród zoologiczny. Tak kursowała do 19 września 2009 roku, kiedy połączono ją z linią 22.
(db)
.
