Kolejarskie perełki w rejestrze zabytków. Dlaczego dopiero teraz?
29 marca 2021
Choć trudno w to uwierzyć, XIX-wieczne domy w pobliżu Dworca Zachodniego do niedawna nie były rejestrowymi zabytkami.
Rejestr zabytków chroniący betonowe stanowiska strzeleckie z czasów II wojny światowej, ale ignorujący piękne domy przy Armatniej? Dosłownie kilka dni temu była to rzeczywistość. Tzw. tobruki mazowiecki konserwator zabytków prof. Jakub Lewicki wpisał do rejestru w roku 2017, ale urokliwe budynki Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej - dopiero teraz.
Ulica Armatnia w Warszawie
Jak informuje konserwator, osiedle domów pracowników Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej przy Armatniej zostało wybudowane w latach 1896-1902 i wpisywało się w politykę mieszkaniową realizowaną przez zarząd firmy od lat 70. XIX wieku.
- Do ich budowy użyto materiały budowlane różnych producentów wykorzystywane przy wznoszeniu zabudowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, m.in. firm Hielle i Ditrich z Żyrardowa (H&D) i Korwinów koło Częstochowy - pisze prof. Lewicki. - Tzw. domy familijne przeznaczane były zarówno dla urzędników kolejowych, jak i pracowników służby niższej wraz z rodzinami, m.in. naczelników, kasjerów, rewizorów, maszynistów, służby konduktorskiej czy pomocy ekspedycyjnej. Historyczny zespół przy Armatniej jest wyjątkowym w skali miasta przykładem spójnej architektonicznie grupy budynków kolejowych wraz z pozostałościami zagospodarowania.
Czym była Kolej Kaliska?
W 1902 roku Towarzystwo Akcyjne Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej uruchomiło odcinek łączący Warszawę z Kaliszem, czyli tzw. Kolej Kaliską. Wzniesiono wówczas m.in. budynek warsztatów, budynki służby trakcji, parowozownię i magazyny. W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległa część infrastruktury technicznej, tory, trakcje, budynki warsztatowe i wieża ciśnień. Bez większych zniszczeń przetrwała natomiast zabudowa mieszkalna i budynki techniczne objęte właśnie wpisem do rejestru oraz sklepiony wiadukt Kolei Warszawsko-Kaliskiej.
- Po 1945 roku zabudowa przy Armatniej pozostawała własnością kolei państwowych - pisze konserwator. - Prowadzone prace ograniczały się do niewielkich remontów budynków mieszkalnych oraz zmiany funkcji dawnego budynku maszyn elektrycznych oraz dawnego budynku dla pasażerów Kolei Warszawsko-Kaliskiej na mieszkalną.
(dg)
