Migawki z wojny i ludobójstwa. Świadkowie poszukiwani
6 sierpnia 2014
źródło: Wikimedia Commons
Przedwojenne Bródno zamieszkiwali nie tylko Polacy, ale także Żydzi. Wizualizacja przedwojennego Bródna, przygotowywana przez Dom Kultury "Świt" w ramach projektu "Wielokulturowe Bródno", powinna przywrócić mieszkańcom pamięć o świecie, który zniknął podczas wojny.
Moment wysiedlenia do warszawskiego getta Żydów z Bródna wspomina wielu mieszkańców. Zygmunt Żukowski opowiada, jak jego matka chciała oddać Żydówce prowadzącej sklep z materiałami do wyrobu odzieży swój weksel i usłyszała w odpowiedzi, że to niepotrzebne, bo "już nas wkrótce wysiedlą".
- Wielu Żydów przetrwało dzięki odwadze mieszkańców Bródna - mówi Bartosz Wieczorek z Domu Kultury "Świt". - Niejaki Misza był ukrywany przez Barbarę Kulczyńską, a potem przez małżonków Rembelskich. Wiedzieli o tym wszyscy lokatorzy, jak również "granatowy" policjant nazwiskiem Henrych, który służył w XVIII Komisariacie na Pelcowiźnie. Misza doczekał szczęśliwie końca wojny i prowadził potem w Alejach Jerozolimskich sklep z koszulami.
Policjant Henrych pojawia się też w innym wspomnieniu. Kiedy zgłoszono mu pojawienie się dwóch uciekinierek z getta, postanowił odprowadzić je na posterunek. Z jego słów, przekazanych przez świadka wynika jednak, iż miał je puścić wolno po drodze. Czy była to prawda, tego już się nie dowiemy.
W czasie wojny na tereny kolejowe na Bródnie przywożono do pracy Żydów z getta. Część z nich była na stałe umieszczana przy Kiejstuta i Pelcowiznie. Niektóre wspomnienia mówią o ratowaniu tych Żydów i - po poddaniu ich okresowi kwarantanny - przerzucaniu do partyzantki. Pomagano też na inne sposoby. Stefania Janiszewska, wykorzystując nieuwagę Niemców i pomoc swojej małej siostrzenicy Zosi podawała więźniom małe, specjalnie do tego celu przygotowane kulki maści ichtiolowej lub innego leku. Leki te przygotowywał Jan Matkowski, który prowadził słynny skład apteczny przy Białołęckiej 30.
- Wątpliwe, by po upływie tylu lat znalazły się nowe świadectwa czy wyszły na jaw nowe fakty związane z życiem Żydów na Bródnie - mówi Wieczorek. - Skazani jesteśmy więc na ułomną pamięć kilku świadków historii. Może jednak odnajdą się jakieś zdjęcia, może jakieś zdawkowe wspomnienia. Cokolwiek, co pozwoliłoby przywrócić pamięci tę lokalną historię, w której odbijają się przecież losy obu wielkich narodów, kiedyś tak mocno zjednoczonych przez wspólny los.
Wszystkie osoby, które mają jakiekolwiek zdjęcie związane z przedwojennym Bródnem lub chcą podzielić się swoimi wspomnieniami proszone są o kontakt: bartosz.wieczorek@poczta.fm, tel. 606-685-425.
DG
