Czy można odbudować gród? Pomysł wraca jak bumerang

Powraca wprawiająca w osłupienie historyków i miłośników zabytków propozycja "odbudowy" w Lesie Bródnowskim grodu, czyli zniszczenia bezcennego grodziska. Wśród pomysłów zgłoszonych do budżetu obywatelskiego na 2022 rok znajdziemy "rekonstrukcję" za 800 tys. zł. Gród pośród bagien. Tak powstało Bródno
Historia dawnej Warszawy, znanej dziś jako Starówka, rozpoczyna się około 1300 roku. Dzieje Bródna sięgają znacznie dalej.

Gród a grodzisko

- Projekt zakłada częściową rekonstrukcję grodziska na terenie Lasu Bródnowskiego - czytamy w projekcie. - Dokładnie: umocnienie istniejącego już nasypu oraz postawienie na nim drewnianych palisad, zrobienie drewnianego wejścia do grodziska, przed samym grodziskiem wymianę istniejącej ścieżki oraz wymianę zniszczonej tablicy informacyjnej na nową. Projekt nie zakłada prac wykopaliskowych. Prace będą wykonywane jedynie na istniejących już obiektach postawionych przez człowieka.

W zrozumieniu tego, czym był gród, na pewno nie pomagają stojące w lesie nieciekawe tablice informacyjne, a absurdalna "brama do lasu" tylko zaciemnia obraz. Większość mieszkańców Bródna używa wymiennie pojęć "gród" i "grodzisko", choć w rzeczywistości oznaczają one zupełnie co innego. Pagórki w lesie to grodzisko, czyli... pozostałość grodu. Być może niektórzy będą rozczarowani informacją, że oryginalnie gród składał się z ziemno-drewnianego wału, którego dolna część była wzmocniona dużymi belkami, zaś górna - skrzyniami pełnymi kamieni i gliny. Do środka można było dostać się przez drewnianą bramę albo pomost.

Co najistotniejsze, obiektem wpisanym do rejestru zabytków jest samo grodzisko, czyli ziemne pozostałości grodu. Jakakolwiek rekonstrukcja obiektu nie wchodzi w grę z dwóch powodów: nie wiadomo, jak dokładnie wyglądał a próba odbudowy mogłaby wiązać się z bezpowrotnym zniszczeniem bezcennych reliktów grodu. Propozycja "rekonstrukcji" miałaby szansę w XIX wieku, gdy podejście do konserwacji zabytków było całkowicie inne. W naszych czasach nikt się na to nie zgodzi.

Kto zbudował gród na Bródnie?

Jedna z teorii głosi, że bródnowski gród stworzyli Piastowie, chcący zdobyć kontrolę nad przeprawami przez Wisłę na świeżo podbitym Mazowszu. Inna, że gród jest dziełem zupełnie innego plemienia, zamieszkującego okolice dzisiejszej Warszawy przed inwazją z Wielkopolski. Wiadomo, że stare Bródno zostało zniszczone w połowie XI wieku, prawdopodobnie podczas buntu mazowieckiego księcia Miecława przeciwko Kazimierzowi Odnowicielowi.

W kolejnych stuleciach gród - już na pewno należący do Piastów - "przeniesiono" z prawego brzegu Wisły, nękanego najazdami Rusinów i Litwinów. Wysoki, lewy brzeg był znacznie łatwiejszy do obrony przed wrogiem, stąd decyzja o budowie grodu w Jazdowie, w miejscu dzisiejszego ogrodu botanicznego obok Łazienek. Gdy ten gród także upadł, piastowscy książęta zbudowali gród nad Kamionką, który kilkaset lat później zmienił się w Zamek Królewski.

(dg)