Ciekawy Wawer
24 września 2010
Wokół nas jest wiele miejsc, które mijamy i czasami zastanawiamy się, co to za miejsce i jaką kryje tajemnicę. W "Informatorze Wawra" razem z czytelnikami chcemy odkrywać te tajemnice, poznawać ciekawe miejsca.
Inżynier Kazimierz Szpotański żył w latach 1887-1966. 15 listopada 1918 r., po powrocie z Rosji założył w dwupokojowym lokalu przy ulicy Mirowskiej 9 warsztat elektrotechniczny. Produkował tablice rozdzielcze niskiego napięcia. Warsztat nosił przyszłościową nazwę Fabryka Aparatów Elektrycznych K. Szpotański i Spółka. Po-czątkowo fabryka zatrudniała trzech pracowników, a później ośmiu i produkowała wyłączniki oświetleniowe i marmurowe tablice przyścienne wyposażone w wyłączni-ki, bezpieczniki rurowe i mierniki tablicowe. Dużym zamówieniem dla fabryki było zlecenie profesora Mieczysława Pożaryskiego na wykonanie 14 odłączników 3 kV dla Politechniki Warszawskiej. Firma się rozwijała, pojawił się wspólnik, pan Stefan Ciszewski i w latach 1919-1923 fabryka nosiła nazwę K. Szpotański, S. Ciszewski i S-ka. Ciszewski wkrótce założył własną fabrykę w Bydgoszczy. W grudniu 1920 roku Szpotański zakupił niewykończony, kilkupiętrowy budynek wraz z działką przy ul. Kałuszyńskiej 4 na Grochowie. Na lata 1928-1936 przypada rozwój zakładów przy ulicy Kałuszyńskiej. Pod koniec lat 30. Szpotański przejął zabudowania po szwedzkiej fabryce walców drogowych Nils Barren C.O. w Międzylesiu pod War-szawą. W 1939 r. Fabryka Aparatów Elektrycznych K. Szpotański i Spółka w Mię-dzylesiu i Warszawie zatrudnia ok. 1,5 tys. osób, a produkcja obejmuje 400 typów wyrobów.
W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1945 Szpotański kierował fabryką chcąc ją ocalić, ale przede wszystkim myślał o ocaleniu dla przyszłej Polski kadry specjalistów oraz ułatwieniu pracownikom i okolicznym mieszkańcom, uczestnikom ruchu oporu, żołnierzom i powstańcom, przeżycie okresu okupacji. W czasie pow-stania warszawskiego wszystkim udostępnione były fabryczne schrony, ambulato-rium i stołówki. W połowie sierpnia 1944 r. wojsko niemieckie zabrało z fabryki ma-szyny, urządzenia, surowce i cały dobytek, a 10 września 1944 r. FAE na Kałuszyń-skiej została wysadzona w powietrze. Budynki fabryczne w Międzylesiu przetrwały wejście wojsk sowieckich 13 września 1944 r., choć były mocno uszkodzone pocis-kami. Kazimierz Szpotański powrócił, po zdobyciu Pragi przez wojska sowieckie we wrześniu 1944 r. do swojej zniszczonej fabryki, odbudował ją od nowa z gruzów i powtórnie organizował.
16 listopada 1947 roku, w wyniku rozporządzenia ówczesnego ministra Prze-mysłu i Handlu Hilarego Minca, Szpotański został zmuszony do opuszczenia fabryki. Mianowano go doradcą ds. inwestycji przy Centralnym Zarządzie Przemysłu Elek-trotechnicznego. Funkcję tę pełnił około dwu lat, do 1949 r. W wyniku zaostrzenia się polityki komunistycznego państwa wobec dawnych właścicieli zakładów prze-mysłowych, Szpotański otrzymał zakaz zajmowania stanowisk państwowych przez okres dwóch lat, a do tego 4 marca 1950 r., w dniu imienin, wyrzucono go wraz z rodziną z własnego domku, przy ul. Kałuszyńskiej 4. Przez 13 lat, do 1960 r., kiedy to odszedł na emeryturę (w wieku 73 lat), wykonywał pracę wprawdzie inżynierską o charakterze doradztwa technicznego, w resorcie budownictwa przemysłowego, ale nie ulega wątpliwości taką, która nie umożliwiała wykorzystania jego wielkich jeszcze możliwości.
Staraniem powołanego przez prezydium ZG SEP Komitetu Organizacyjnego obchodów setnej rocznicy urodzin inż. Kazimierza Szpotańskiego 15 grudnia 1987 r. odsłonięto tablicę pamiątkową na murze jego dawnej fabryki w Międzylesiu. Replika tablicy pamiątkowej z Międzylesia została odsłonięta 4 marca 1988 r. na ostatnim domu rodzinnym Szpotańskiego przy ul. Promyka 21. 28 lutego 1989 r., część ul. Patriotów, od Anina do Międzylesia, biegnącej koło dawnej FAE, otrzymała uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy imię Kazimierza Szpotańskiego. Uroczys-tość odsłonięcia tablic z nową nazwą ulicy odbyła się 9 czerwca 1989 r.
(Informacje o K. Szpotańskim zaczerpnięto z opracowania Tomasza E. Koła-kowskiego; Energetyka, miesięcznik naukowo techniczny SEP, wrzesień 2007).
A teraz kolejna zagadka: w tym roku mieszkańcy Anina postawili obelisk z tablicą poświęconą bł. ks. Jerzemu Popiełuszce. Gdzie można znaleźć tę tablicę?
Dla osoby, która pierwsza właściwie odgadnie zagadkę, przygotowana została nagroda - voucher na zakupy w sklepie "Hacjenda z winami dobrewina.pl" przy ul. Marysińskiej 3, o wartości 40 zł.
Informację prosimy przesyłać na adres redakcji lub pocztą elektroniczną na adres wlodekzalewski@gmail.com. Zapraszam również na skypa: wlodek.zalewski.
Włodzimierz Zalewski
