Pastorały dostały nóg? Przedwojenne latarnie ozdabiają prywatne działki

Latarnie-pastorały stały się symbolem stolicy. Charakterystyczne słupy zwieńczone ozdobnym zawijasem przypominają insygnia biskupie, stąd ich nazwa. Takie latarnie w Warszawie ustawiane były praktycznie od początku elektryfikacji, czyli od 1906 roku. Do wybuchu II wojny światowej powstało kilka modeli "pastorałek". Po wojnie znów je ustawiano wzdłuż stołecznych ulic, jednak w czasach Gomułki, w myśl błędnie rozumianego unowocześniania wyglądu ulic, pastorały usuwano. Ze Śródmieścia zniknęły praktycznie wszystkie. Ostało się ich trochę na Bielanach, Żoliborzu, Grochowie czy Woli. W latach dziewięćdziesiątych pastorały przeżyły swoisty renesans - znów stały się modne i zaczęto ustawiać je wzdłuż ulic. Stare egzemplarze zaś są remontowane.

Ale nie tylko. Namierzyliśmy oryginalne, przedwojenne latarnie na prywatnych posesjach. Zabytkowych latarni ostało się trochę na Bielanach, Żoliborzu, Grochowie czy Woli. W latach dziewięćdziesiątych pastorały przeżyły swoisty renesans - znów stały się modne i zaczęto ustawiać je wzdłuż ulic. Stare egzemplarze zaś są remontowane. Słup typu "pastorał" służy jako nośnik reklamy przy Rynku w podstołecznych Babicach. Kompletna latarnia, ale ze skróconym słupem, oświetla podjazd do willi przy ulicy Jałowcowej w Izabelinie. W Wawrze przy ulicy Błękitnej nieco skorodowany slup stoi w ogrodzie domku jednorodzinnego.

Co na to urzędnicy? - Zarząd Dróg Miejskich nie prowadzi żadnej sprzedaży przedwojennych latarń. Wszystkie pastorały zgodnie z zaleceniem konserwatora są odrestaurowywane i montowane ponownie w naszym pasie drogowym - informuje w lakonicznym komunikacie Karolina Gałecka, rzeczniczka ZDM.

Jak to się zatem stało, że bezcenne latarnie wylądowały na prowincji? Przecież nie dostały nóg i tam nie poszły. - Nikt też nie wziął pastorału pod pachę i nie zawiózł z Nowego Światu na Błękitną - mówi anonimowo jeden z pracowników ZDM. - Co innego zdezelowana oprawa, ale cały pastorał? I to kilka sztuk? Może znajomy dyrektora ładnie poprosił? - zastanawia się nasz informator.

Skontaktowaliśmy się z właścicielami dwóch latarń (celowo nie podajemy, z którymi). Okazało się, że zabytkowe słupy pochodzą ze... złomowisk. - Na złomowisku mój mąż znalazł tę latanię, kupił i odrestaurował. Na takim śmietnisku można znaleźć cuda. Elementy naszego ogrodzenia to także piękne metalowe elementy, które trafiły na złom - mówi jedna z pań, a druga dodaje, że takich perełek kilkanaście lat temu na złomowiskach było mnóstwo. - Na Żoliborzu wymieniali przedwojenne pastorały na nowe, nieudolne kopie. Trzydzieści zawieźli do magazynu, pięć oddali na złom i zarobili na flaszkę - dodaje.

Oby nie doszło do tego, że zabytkowe latarnie trzeba będzie objąć monitoringiem miejskim.

Przemysław Burkiewicz