Czeka nas kolejna epidemia chorób zakaźnych? Prof. Fal: patogen próbuje nas ogrywać

Profesor Andrzej Fal wskazuje na złożoność problemu związanego z krztuścem. W rozmowie z Medonetem zwraca uwagę, że patogen ewoluuje i próbuje "ograć" człowieka, co zmusza naukowców do reagowania na zmiany wywoływane przez jego mutacje. W ciągu kilku pierwszych miesięcy 2025 r. liczba nowych zachorowań wyniosła już 5 tys., co oznacza 15-krotny wzrost w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Rolę w tej sytuacji odgrywa niska wyszczepialność, szczególnie wśród dorosłych, oraz migracje osób z regionów o mniejszym poziomie szczepień.

Wyzwaniem jest ewolucja patogenów

Eksperci, w tym prof. Fal, wskazują w Medonecie, że zmieniający się świat mikroorganizmów wymaga nowoczesnych rozwiązań. Jedną z przyczyn problemów może być stosowanie bezkomórkowych szczepionek, które po latach umożliwiły patogenowi wykształcenie nowych szczepów. Doprowadza to do sytuacji, w której dotychczas skuteczne opcje stają się mniej efektywne. "Patogen próbuje nas ogrywać. Właściwie możemy tylko go śledzić i reagować na zmiany, które przynosi" - wyjaśnia prof. Fal.

Nie bez znaczenia pozostaje też narastający problem antybiotykooporności. Na przykład w przypadku krztuśca wykryto mutacje, które doprowadziły do zmniejszenia skuteczności popularnych makrolidów. To zjawisko nie jest nowe - podobne wyzwania dotykały gruźlicę w przeszłości, szczególnie w krajach takich jak Indie. Profesor podkreśla, że nadmierne stosowanie antybiotyków zarówno w medycynie, jak i w hodowli zwierząt, jest jednym z czynników napędzających to zjawisko.

Zmiany klimatu i migracje wpływają na sytuację zdrowotną

Eksperci zajmujący się chorobami zakaźnymi przestrzegają, że oprócz "oswojonych" zagrożeń, największym niebezpieczeństwem pozostają nowe patogeny, które mogą pojawić się niespodziewanie, podobnie jak wirus SARS-CoV-2. Zmieniające się warunki klimatyczne skutkują także wzrostem liczby zachorowań na choroby tropikalne, takie jak denga czy gorączka Zachodniego Nilu, które wcześniej były rzadkością na terenie Europy. Prof. Fal tłumaczy, że system zdrowia publicznego musi dostosować się do nowych realiów, rywalizując z patogenami, które wciąż mogą nas zaskoczyć.

Oceniając wzrost liczby przypadków krztuśca w Polsce, ekspert podkreśla, że izolacja społeczna w czasie pandemii COVID-19 mogła wpłynąć na zmiany w funkcjonowaniu układu odpornościowego, co dodatkowo zwiększyło podatność na zakażenia. "Nas zaskoczył nagły przyrost zachorowań, aczkolwiek teraz wydaje się to zrozumiałe" - zaznacza.

Nauka kontra patogeny: czy system ochrony zdrowia jest gotowy?

Zdaniem prof. Andrzeja Fala, pomimo szybkiego rozwoju wiedzy medycznej, nasze działania wciąż pozostają wtórne w stosunku do mutacji patogenów. Teoretycznie możliwe byłoby modelowanie ich rozwoju, jednak ekspert nie ukrywa sceptycyzmu: "Myślę, że zawsze będziemy musieli się mierzyć z niespodziankami ze strony patogenów, które wciąż potrafią nas zaskoczyć".

Raport GLOBSEC Healthcare Readiness Index zwraca uwagę na braki w przygotowaniu polskiego systemu ochrony zdrowia na przyszłe epidemie. Problemem pozostaje brak długoterminowej polityki zdrowotnej, niestabilne finansowanie oraz niedoprecyzowany kalendarz szczepień, które utrudniają skuteczne reagowanie na kryzysy. Ekspert przypomina, że choć niektóre kraje, takie jak Włochy, wyciągnęły wnioski z pandemii COVID-19, w Polsce nadal istnieje wiele obszarów wymagających poprawy.

Podsumowując, sytuacja związana z krztuścem oraz innymi chorobami zakaźnymi stawia przed polskim systemem zdrowotnym poważne wyzwania. Dezorientacja i brak jednoznacznych działań mogą prowadzić do powtórki scenariusza z czasu pandemii. Jednak dopiero konkretne zmiany na szczeblu organizacyjnym i odpowiednia edukacja pozwolą na realne udoskonalenie mechanizmów ochronnych.

Źródło: www.medonet.pl