Migracja pracowników - szansa czy zagrożenie?

Firmy odbierają brak potencjalnych kandydatów do pracy lub odchodzenie pracow-ników z powodu wyjazdu za granicę jako zagrożenie. Ponad 50% badanych respon-dentów deklaruje, że bezpośrednio odczuwa brak potencjalnych pracowników na polskim rynku pracy.

Podobna liczba firm deklaruje, że odeszli od nich pracownicy, którzy zamiast rozwoju w Polsce, wybrali karierę zagraniczną łączącą się z lepszymi zarobkami oraz perspektywami rozwoju. Wykształcenie ma znaczenie. Pracodawcom najbar-dziej brakuje pracowników z wykształceniem wyższym i średnim kierunkowym, na co wskazuje ponad 50% respondentów. Braki na rynku są spowodowane odpływem pracowników za granicę, a także trudnością ze znalezieniem na rynku kandydatów z potrzebnym firmom wykształceniem. Jak wynika z odpowiedzi ponad 70% res-pondentów, informatycy, finansiści, logistycy i inni specjaliści to pracownicy, któ-rych poszukują organizacje na rynku polskim. Zapotrzebowanie na kluczową kadrę specjalistyczną wzrasta wraz ze zwiększającą się liczbą inwestycji w Polsce oraz łatwością znalezienia zatrudnienia przez specjalistów za granicą. Brakuje także osób o konkretnych zawodach czy posiadających określone uprawnienia jak np. operatorów maszyn, pracowników budowlanych, elektryków, ślusarzy. Pracodawcy często przegrywają z zagranicznymi ofertami pracy. Co trzecia firma spotkała się z sytuacją, kiedy kandydat do pracy odmówił przyjęcia oferty z powodu decyzji o wyjeździe za granicę. Kandydatów przekonują do wyjazdów lepsze warunki finan-sowe, możliwości szybkiego rozwoju oraz praca w międzynarodowym środowisku. Rośnie rola działów zarządzania zasobami ludzkimi. Rekrutacja, rozwój pracowni-ków, motywowanie i zarządzanie wynagrodzeniami to kluczowe działania, od któ-rych zależy pozyskiwanie i zatrzymywanie pracowników w organizacji. Wiele firm dostrzega, jak znaczącą rolę w organizacji odgrywa obecność pracowników o po-trzebnych kompetencjach, dopasowanych do kultury organizacyjnej. Świadomość kosztów i utraconych szans związanych z brakiem pracowników powoduje większą aktywność firm w zakresie ZZL. Ponad 60% firm korzysta z usług agencji rekru-tacyjnych, a tyle samo ceni referencje przy zatrudnianiu nowych osób. Ponad 30% usprawnia proces rekrutacji i zmienia jego narzędzia. Firmy szukają także nowych sposobów pozyskiwania pracowników. Co dziesiąta firma zwiększyła stan osobowy działu rekrutacji. Znakomita większość firm oferuje pracownikom zróżnicowane działania rozwojowe chcąc zatrzymać ich w organizacji. Zapewniają one atrakcyjne ścieżki karier, zwiększenie obszarów odpowiedzialności pracowników czy bardziej otwartą kulturę organizacyjną. Na wszystkie wymienione działania wskazuje ponad połowa badanych firm. Trzy czwarte respondentów uzależnia wynagrodzenie od indywidualnych wyników pracownika. Prawie tyle samo respondentów kształci me-nedżerów tak, aby lepiej motywowali swoich podwładnych. 60% firm od momentu wstąpienia Polski do UE oferuje coraz wyższe wynagrodzenia. Firmy szukają no-wych rozwiązań w zakresie wynagradzania i motywowania, jak np. wprowadzenie opcji na akcje, czy planów emerytalnych, coraz częściej sięgają także po kafe-teryjny system świadczeń pozapłacowych (system wynagradzania, w którym pra-cownik sam wybiera świadczenia, jakie będzie otrzymywał w ramach pakietu).

Firmy, jak jeszcze nigdy dotąd na polskim rynku, dbają o swój wizerunek oraz nawiązują kontakty ze środowiskiem studenckim. Kierują swoje działania do grup docelowych w Polsce, a także, choć w zdecydowanie mniejszym stopniu, do osób, które wyjechały z kraju i do obcokrajowców.

Co czwarta firma już dostrzega koszty związane z brakiem pracowników i łączy je z niewykorzystanymi możliwościami rynkowymi oraz konkretnymi stratami fi-nansowymi. Wciąż jednak znacząca liczba firm nie zauważa problemu kosztów łą-czących się z brakiem kadr. Nie dostrzega też przełożenia braku pracowników bez-pośrednio na działalność firmy. Wiele organizacji nie ma jeszcze wypracowanych mechanizmów mierzenia strat wynikających z braku odpowiednich pracowników.

Osoby posiadające doświadczenie zagraniczne postrzegane są jako bardziej atrakcyjne na rynku pracy przez 32% respondentów. Zdaniem 28% lepiej radzą sobie one w pracy niż osoby, które pracowały tylko w Polsce. Ich przewaga łączy się z otwartością na nowe doświadczenia, nastawieniem na klienta i szybkością uczenia się. Równocześnie wiele organizacji nie dostrzega w doświadczeniu zagra-nicznym cennej wartości. Być może jeszcze zbyt mało osób zdecydowało się na powrót do Polski, aby kontynuować pracę w wyuczonym zawodzie, żeby pracodaw-cy mieli jednoznaczny pogląd na to zjawisko.

Obniżenie kosztów pracy, regulacje dotyczące wynagrodzeń, wsparcie absol-wentów przy podejmowaniu pierwszej pracy - to tylko niektóre z obszarów wyma-gających zmian. Respondenci, funkcjonując na zmiennym rynku, oczekują dosto-sowania prawodawstwa oraz systemu edukacyjnego do aktualnej sytuacji i potrzeb rynku pracy. Źle oceniają działania podjęte przez rządy, od czasu wstąpienia Polski do UE, w zakresie regulowania i budowy rynku pracy. Oczekują, że sytuacja uleg-nie szybkiej poprawie.

Migracja pracowników - szansa czy zagrożenie? Na to pytanie brakuje jedno-znacznej odpowiedzi. Rozpatrując zjawisko migracji w horyzoncie czasowym, krótkoterminowo obserwujemy więcej efektów negatywnych, natomiast długotermi-nowo spodziewamy się wystąpienia efektów pozytywnych. Brak pracowników niektórych specjalizacji, wzrost wynagrodzeń bez powiązania ze wzrostem wydaj-ności pracy czy też negatywne zjawiska społeczne spowodowane rozdzieleniem rodzin, to niektóre z obserwowanych obecnie negatywnych efektów migracji. Do pozytywnych aspektów migracji zaliczyć można: spadek bezrobocia, wzrost po-ziomu wynagrodzeń czy też łatwiejszy dostęp do pracy. Najcenniejsze jednak dla polskiej gospodarki byłyby powroty osób, które wyjechały za granicę. Oprócz nowych doświadczeń, lepszej znajomości rynku, znajomości języka obcego czy kultury pracy, ludzie ci przywieźliby ze sobą zgromadzony za granicą kapitał, który przyczyniając się do wzrostu inwestycji, stymulowałby dalszy wzrost gospodarczy. Wyzwaniem stojącym przed Polską w tym momencie jest stworzenie takich warun-ków, aby emigranci chcieli wracać. Niezbędne wydają się zmiany w prawie (np. obniżenie podatków, kosztów pracy) oraz odpowiednie działania organów państwa, których zadaniem powinno być utrzymywanie i wzmacnianie więzi emigrantów z Polską.

Wybrał Jarosław Adamkiewicz