Kłótnie o spadek

Autorka jest radcą prawnym z Kancelarii Radcy Prawnego Alicji Staroń

W praktyce naszej kancelarii niezwykle często spotykamy się ze sporami rodzinnymi na tym tle. Znane nam są przypadki konfliktów rodzinnych o podział nieruchomości spadkowych trwające nawet około 40 lat. Najwięcej trudności związanych jest z ustaleniem, jakie nieruchomości zostaną przydzielo-ne poszczególnym spadkobiercom, a także jak będą wyglądały ich wzajemne rozliczenia.

Na wstępie kilka słów o zasadach ogólnych. Po-wołanie do spadku może wynikać z ustawy (dziedzi-czenie ustawowe) albo z testamentu. W testamencie spadkodawca może wyznaczyć udziały poszczegól-nych spadkobierców (udziały mogą być równe lub nierówne), jednak bez wyznaczania dla poszczegól-nych spadkobierców konkretnych działek gruntu, do-mów itp. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobier-com, to dochodzi do wspólności majątku spadkowe-go w częściach ułamkowych, która może być zniesiona przez dział spadku. W przy-padku braku testamentu udziały określa ustawa.

Należy pamiętać o tym, że od woli spadkobierców zależeć będzie, czy i kiedy dojdzie do tzw. działu spadku. Dział spadku może być dokonany - dobrowolnie i zgodnie - umową, albo w przypadku sporów w drodze orzeczenia sądowego. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego.

Źródło konfiltów

Źródłem konfliktów rodzinnych staje się głównie pozostawienie działu spadku wy-łącznie do decyzji spadkobierców. Jednym ze sposobów na rozwiązanie tej kwestii jest rozporządzenie za życia w myśl zasady "dawaj ciepłą ręką" i dokonanie daro-wizny. W przypadku gdy darowany jest dom zamieszkiwany przez przyszłego spad-kodawcę, zwykle ustanawia się dożywotnią służebność mieszkania na jego rzecz. Wraz z umową darowizny można zawrzeć umowę o zrzeczenie się dziedziczenia w stosunku do pozostałej części przyszłego spadku. Takie działanie zabezpiecza spadkodawcę i pozwala na pozostawienie innym spadkobiercom części spadku.

W ramach prac nad reformą prawa cywilnego trwa debata o wprowadzenie zmian w dziedzinie prawa spadkowego. Rozważa się m.in. celowość wyraźnego uregulowania darowizny na wypadek śmierci, umów o dziedziczenie i testamentów działowych.

Takie zmiany w prawie spadkowym doprowadziłyby do przyznania każdemu potencjalnemu spadkodawcy szerszej swobody rozporządzania swoim majątkiem na wypadek śmierci i z pewnością przyczyniłyby się do wyeliminowania większości sporów o spadek.

Aleksandra Boniuszko-Iwańczuk

Kancelaria r. pr. Alicji Staroń radca_prawny@op.pl, Warszawa-Falenica, ul. Poezji 19 (wejście od Bysławskiej 82).