Przegląd przedwojennej prasy

"Artykuł niniejszy traktować będzie o Wawrze, przeznaczony jest bowiem do mie-sięcznika wydawanego przez grono młodych tej historycznej miejscowości, tych młodych, którzy w pierwszym rzędzie powołani są stać na straży pamiątek, historii wielkiej i teraźniejszości, a którzy tworzą przyszłość narodu.

W "Słowniku Geograficznym" w 1893 roku czytamy wzmiankę o Wawrze: "Wa-wer, wieś i kolonja, powiat warszawski, gmina Wawer, parafja Zerzno. Ma przysta-nek kolei drogi żel. Nadwiślańskiej, sąd gminny, urząd gm. 346 mk. 212 mr. dwor-skich. 97 mr. włościańskich. Tor drogi kolei przecina się tu z szosą warszawsko-brzeską. Przystanek dr. żel. w odległości 10 1 w. od stacji Praga. Wawer gmina należy do sądu gm. okr. VI, w miejscu ma 12840 mr. obszaru i 4985 mk. (w tem 913 niestałych). Wśród ludności stałej jest 13. prawosł., 517 protest., 675 żydów. St. poczt. Miłosna. W skład gminy wchodzą liczne osady fabryczne, kolonje i przed-mieścia Warszawy jak Grochów, Kamionek, Kawęczyn, Ząbki.

Ale o Wawrze czytamy już znacznie wcześniej w starych kronikach opisujących wojny szwedzkie. Wawer czy Wawrzon to pierwszy osadnik, który zbudował tu przy trakcie lubelskim karczmę-zajazd, niejednokrotnie przebudowywany i przerabiany. Tu prosperował już w czasach saskich zajazd, w którym zatrzymywała się szlachta ciągnąca na sejmy do stolicy. Tu w 1809 roku biegła granica ówczesnych zaborów austrjackiego i pruskiego, przesunięta później dzięki działaniom zwycięskim ks. J. Poniatowskiego. Tu również w czasie walk napoleońskich została rozbita armia gen. Mohra przez gen. Sokolnickiego, tu wreszcie w czasie powstania w 1831 r. zostały odniesione zwycięstwa przez gen. Chłopickiego i gen. Skrzyneckiego (w dniach 19 lutego i 31 marca 1831 r.).

Zaraz po uzyskaniu niepodległości grono miejscowych obywateli wystawiło wy-soki krzyż, a pod nim ułożyło kamień z napisem na pamiątkę tych wydarzeń, tuż obok starodawnego zajazdu przy szosie warszawsko-lubelskiej, dziś nazywanej Aleją Płowiecką.

Od tego czasu, już w wolnej Polsce, niewiele się tutaj zmieniło. Wawer ze wsi, o której czytamy w "Słowniku Geograficznym", stał się miejscowością letniskową, podstołeczną, osiedlem liczącym wiele domów, willi i zabudowań, liczba ludności wzrosła do 18 tys. mieszkańców, jest więc w istocie swej jak gdyby miasteczkiem podstołecznem. W tym samym Wawrze nie ma jednak nic, co świadczyłoby o jego rozkwicie i zaspakajało potrzeby obywateli. Może to wina położenia: tuż poza granicami Warszawy stanowi on wąski pas między letniskiem Falenicą a Warszawą, patrzy na elektryczność, na piękne wille tuż obok w lesie anińskim; po wyboistych lub piaszczystych uliczkach kroczą mieszkańcy w drodze do odległego tramwaju w Gocławku lub do stacji kolejowej. W tak ludnej miejscowości brakuje apteki, nie-dawno, po dłuższych staraniach, założono tu agencję pocztową. Urząd odległy jest o 5 km, komunikacja piesza i kołowa fatalna.

Tak wygląda tło. Jak ludzie? Można ich podzielić na pewne grupy. Jedni to naj-starsi wawrzynie: siedzą przeważnie na Glinkach pod lasem (dziś nieurządzonym jeszcze: "Parkiem Narodowym im. Króla Jana Sobieskiego") wspominają dawne czasy, czytają "Żywoty Świętych", rzadziej gazety. W tej grupie jednak młodsi lu-dzie bywają bardzo czynni. Zajmują miejscowe samorządowe stanowiska, oni to stawiają "zamki na lodzie", marzą o "Domu Ludowym", o kinie, o chodnikach...

Inna grupa - to ludzie nowsi. Ludzie inteligentni, ale związani przeważnie z Warszawą. Przyjeżdżają tylko na wypoczynek, na wieczór do własnych domów. Nie widuje ich się w pracy społecznej Wawra.

Mimo jednak że uspołecznienie Wawra nie objęło wszystkich, nie jest ono naj-gorsze, jeśli weźmie się pod uwagę warunki. Brak gminy na miejscu, niewygodną komunikację odległych terenów, brak światła na ulicach.

Uspołecznione sfery Wawra z wielkim zrozumieniem przyjęły rozszerzony nie-dawno samorząd, z wielkim pietyzmem odbywają zebrania Rady Gromadzkiej. Pa-da dużo propozycji, tworzy się wiele planów, dużo rzeczy rozbija się o jakiś opór, który jest może spowodowany tym, że za mało interesują się Wawrem ci, którzy mogliby coś dla niego zrobić. Nie chodzi jedynie o fundusze. Wawer nie jest bogaty, ale Wawer potrafi dawać na cele społeczne. Przekonała o tym zbiórka na powo-dzian, przekonały tygodnie L.O.P.P. Ten sam Wawer, który niedawno otrzymał nie-wielki skrawek chodnika na jednej ulicy, który nie ma żadnej latarni, żadnej sali zebrań, potrafi dać na cele społeczne innych miejscowości, na cele ogólne wcale pokaźne kwoty. Jest więc Wawer ofiarny i jest uspołeczniony, jest również rozko-chany w swoich pamiątkach historycznych, ale jest pomijany. I tu uważam, powo-dem jest ogólny brak odpowiedniego pietyzmu dla pamiątek historycznych.

Miejscowości tego rodzaju co Wawer - w Szwajcarii, Niemczech, Francji, Wło-szech, Belgii są zawsze ośrodkami wycieczek, uroczystości. Pobierano by opłaty wstępu, utworzyłyby się sekcje w Towarzystwach Miłośników Historii, mające na ce-lu stawianie pomników uwidaczniających wielką przeszłość. Stowarzyszenia wyku-piłyby historyczne pamiątki stwarzając w nich centra dla gromadzenia przedmiotów odnoszących się do historii."

Jak widać problemy z infrastrukturą nie były obce i przed wojną. Wbrew sta-nowisku mieszkańców wybudowano jednak wiadukt a nie tunel. A korki jak były wówczas tak i są do tej pory.

Niestety musimy stwierdzić, że naprawa przejazdu kolejowego na Alei Płowiec-kiej i Sportowej nie jest projektowana, ponieważ władze kolejowe mają tam w naj-bliższych latach budować wiadukt. Naprawa choćby prowizoryczna tego przejazdu jest jednak konieczna tym bardziej, że wiedzie tamtędy droga również na stację kolejową Wawer. Budowa stacji jak również tunelu dla mieszkańców Wawra i Anina jest sprawą pilną. Ruch w Wawrze wzmaga się. Podkop - byleby tylko nie nasyp na przejeździe, jest bardzo palącą sprawą. Furmanki, pojazdy, autobusy i wyczekują dość długo na otwarcie przejazdu, tworząc na szosie prawdziwe zatory. Konieczne jest również większe bezpieczeństwo przy dojściu do kas peronowych.

Mimo iż elektryfikację Wawra, choć nie bez problemów, przeprowadzono już przed wojną, to jednak do dzisiaj niektóre ulicy toną po zmierzchu w ciemnościach.

Sprawa elektryczności, która za inicjatywą wójta z Rembertowa pana Zdzie-szyńskiego, zaczęła już przybierać realne kształty w postaci kilkuset słupów z izo-latorami i drutami ustawionymi na terenie Wawra i Gocławka, utknęła znowu, z po-wodu jakichś dalekosięgających zamiarów i wielkich projektów elektryfikacji pra-wego brzegu Wisły. Jest to tym dziwniejsze, że w promesie było wyraźnie zastrze-żone, że plany te nie mogą wpłynąć na opóźnienie elektryfikacji Wawra i okolicy, który odczuwa bardzo brak światła. Sprawa stoi teraz właściwie w martwym punkcie, bo w szerokości planów Wawer rozpływa się jak drobna kruszynka. Mamy jednak nadzieję, że władze nasze zainteresują się "tym artykułem najpierwszej potrzeby kulturalnej".

Okazuje się że mroźne i śnieżne zimy to domena nie tylko tego roku. W 1937 było podobnie.

Jaśniej i weselej zrobiło się na świecie. Słyszycie? Spadł śnieg! Cicho było, jeszczeście mocno spali, gdy ten niespodziewany gość przyleciał z daleka. Nie-zwykły z niego artysta. Potrafi tak wspaniale oczarować świat. Swoją niepokalaną białością pokrył lekko domy, pola i drzewa. Usiłował nawet wtargnąć do waszych mieszkań. A to psotnik. Teraz, kiedyście obejrzeli świat, zajrzyjcie dalej. Weselej wam się zrobiło. Ledwoście się obudzili, już chcecie pędzić w pole, by hulać w śniegowych zapasach. Już was dzisiaj mamusia nie potrzebuje poganiać byście się do szkoły nie spóźnili. Chyżo wybiegacie na dwór. Tu już was czekają wasi koledzy. Lepicie prędziutko kulę i buch! w Bolka.

A na koniec kilka ogłoszeń z jednego z numerów.