Rampa kolejowa zabytkiem. "Przedstawia wartość"

Jak uważa nowy mazowiecki konserwator zabytków Marcin Dawidowicz, rampa kolejowa przy ul. Patriotów 49A w Wawrze posiada ważne w skali regionu wartości historyczne i naukowe.

Rampa w rejestrze zabytków

- Stanowi relikt infrastruktury kolejowej z okresu budowy stacji Kolei Nadwiślańskiej w ówczesnych Willach Falenickich. Zachowała autentyzm substancji i formy z początku XX wieku - wyjaśnia konserwator. - Relikt przedstawia historyczną wartość jako materialne świadectwo oraz wyznacznik położenia dawnego placu załadunkowego przy bocznicy kolejowej. Był miejscem bezpośrednio związanym z realizowaną przez Niemców 20 sierpnia 1942 roku akcją deportacji około 8 tysięcy Żydów (w tym 6,5 tysiąca z getta w Falenicy, około tysiąca przegnanych w "marszu śmierci" z getta w Rembertowie oraz kilkuset przypędzonych z Otwocka, gdzie dzień wcześniej nastąpiła likwidacja getta) do obozu zagłady w Treblince. Rampa kolejowa posiada wartości historyczne i naukowe. Jest materialnym świadectwem historii zagłady polskich Żydów. Objęcie jej ochroną konserwatorską leży w interesie społecznym - dodaje konserwator.

Obiekt związany jest z historią Falenicy i jej rozwojem. Wpłynęła na to m.in. inwestycja kolejowa - trasa Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej, łącząca Mławę (na ówczesnej granicy niemiecko-rosyjskiej) z Kowlem na Wołyniu - oddana do użytku w 1877 roku. 20 lat później rozpoczęto eksploatację trzeciego odcinka Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej łączącego stacje Otwock i Pilawa, potem Wawer i Celestynów. Na trasie kolei rozwinęły się miejscowości letniskowe, m.in. Wille Falenickie, powstałe w 1895 roku w wyniku parcelacji folwarku Falenica. Około 1897 roku utworzony został w tej miejscowości przystanek Kolei Nadwiślańskiej, który został wzniesiony po zachodniej stronie torów. Na początku lat 20. XX wieku wybudowano odgałęzienie torów bocznicy kolejowej prowadzące w kierunku zachodnim do nowo powstałych w Falenicy. Miejscowość w 1925 roku zyskała rangę miasta i oficjalną nazwę Falenica. W okresie międzywojennym nastąpiła elektryfikacja linii podmiejskiej Pruszków - Warszawa - Otwock, która zakończyła się w 1936 roku i przyczyniła do dalszego rozwoju miasta. Tuż przed wojną liczyło ok. 9 tys. stałych mieszkańców i przyjmowało ok. 7 tys. letników - mieszkańców sezonowych - głównie wyznania mojżeszowego. Miejscowość stała się centrum religijnym społeczności żydowskiej.

Holokaust w Falenicy

Pod koniec 1940 roku niemieckie władze okupacyjne wyznaczyły teren dzielnicy żydowskiej po wschodniej stronie torów kolejowych i nakazały przymusowe przesiedlenia. Getto zostało zamknięte w styczniu 1941 roku. W ramach prowadzonej na ziemiach polskich przez niemieckie władze okupacyjne "akcji Reinhardt" 20 sierpnia 1942 roku z bocznicy kolejowej na stacji w Falenicy wywieziono ok. 8 tysięcy Żydów z gett w Falenicy i Rembertowie do niemieckiego obozu zagłady w Treblince.

Odgałęzienie bocznicy kolejowej, która nie została zelektryfikowana podczas elektryfikacji linii kolejowych w latach 30., funkcjonowało do połowy lat 70. XX wieku i prowadziło do upaństwowionych przez komunistów zakładów produkcyjnych.

MB