Podstawowe zasady zawierania umów

Przede wszystkim w obecnym, wolnorynkowym systemie gospodarczym sprawą zasadniczą jest swoboda zawierania umów. Oznacza to: po pierwsze, że każdy dorosły obywatel oraz każdy podmiot gospodarczy ma prawo zawierać umowy z innymi osobami i podmiotami, po drugie zaś treść umów jest ustalana przez strony w sposób praktycznie dowolny.

Ta swoboda ma jednak również swoje poważne konsekwencje: ponieważ każ-dy ma prawo zawierać umowy o dowolnej treści, po zawarciu umowy bardzo trudno jest wycofać się z jej treści, a w większości przypadków - o ile druga strona umowy nie wyrazi na to zgody - jest to praktycznie niemożliwe. Ponieważ równocześnie obowiązuje zasada dotrzymywania zawartych umów, każda ze stron zawartej umo-wy ma prawo żądać, aby druga strona wykonała obowiązki nałożone umową.

Na przykład: przy umowie sprzedaży jedna strona zobowiązuje się sprzedać określony przedmiot, a druga zapłacić określoną cenę. Po zawarciu umowy, nawet gdy sprzedający zorientuje się, że podobny przedmiot w nieco gorszym stanie sąsiad sprzedał za wyższą cenę, to bez zgody kupującego nie może zażądać od niego wyższej ceny, ani też odmówić sprzedaży. Jeśli kupujący zapłaci cenę określoną w umowie, sprzedający musi rzecz sprzedać, nawet gdy już nie uważa umowy za korzystną dla siebie i chętnie wycofałby się z niej.

Inny przykład to umowa o wykonanie określonej usługi. Jeśli jedna strona zobowiązuje się wykonać określoną usługę w określonym czasie za wskazaną cenę, to zobowiązana jest do wykonania takiej usługi na ustalonych warunkach. Stwier-dzenie po zawarciu umowy, że będzie to bardzo trudne nie zwalnia wykonawcy z podjętego zobowiązania. A w tego typu umowach za niewykonanie usługi we wska-zanym terminie zastrzega się z reguły dość wysokie kary umowne.

To oczywiście najprostsze przykłady. Umowy są zwykle o wiele bardziej skom-plikowane, zawierają cały szereg klauzul określających w sposób o wiele bardziej złożony obowiązki każdej ze stron. A przynajmniej - aby spełnić oczekiwania za-wierających umowę - tak być powinno.

Zdarza się jednak, że umowa jest bardzo prosta, wręcz prymitywna, bo strony nie potrafiły zapisać wszystkiego, co chciały zawrzeć w umowie. To też nie jest korzystne rozwiązanie, ponieważ nie zapisanych w umowie zobowiązań nie sposób później wyegzekwować.

Tak więc, niezależnie od tego czy umowa została zawarta w sposób przemyś-lany, czy strony umowy znały dokładnie rynek i cenę określiły zgodnie z rzeczy-wistą wartością rynkową, czy też poniżej tej wartości, czy obowiązki nałożone na strony umowy lub na jedną ze stron zostały określone w sposób dla niej satysfak-cjonujący, umowa musi zostać wykonana. Także wówczas, gdy część uzgodnionych zobowiązań lub praw nie została w umowie zapisana, a druga strona nie chce ich potwierdzić.

Jedynie w przypadku umów zawieranych przez konsumentów z wyspecjalizo-wanymi firmami reguły bezwzględnego egzekwowania zapisów umowy mogą zostać nieco złagodzone z korzyścią dla konsumentów, ale nawet w tym przypadku docho-dzenie praw przed sądem jest żmudne i czasochłonne.

Dlatego tak ważną rzeczą jest dokładne spisanie wszystkich przyjętych przed zawarciem umowy uzgodnień, tak aby znalazły swe odzwierciedlenie w zawieranej umowie. A także bardzo wnikliwe zapoznanie się z umową oraz wyjaśnienie wszel-kich wątpliwości co do jej treści przed podpisaniem.

Agnieszka Pajer
Radca Prawny
Autorka prowadzi Kancelarię Prawną