Światło Wschodu

WSTĘP - 7

POCZĄTEK ODYSEI - 9

CZERKASY - 33

W GOŚCINIE U WASYLEWNEJ - 53

PODRÓŻ W CZASIE - 69

JESTEM SZALONY, SZALONY... - 89

JEDNONOGI REZYDENT - 103

MARSZRUTKĄ - 121

DO NOWEJ PRZYSTANI - 143

WIOSNA NAD DNIEPREM - 163

BRATUSZANIE Z ZACHODU - 175

JAMKI LUKSUSU - 195

TARNOPOLSKA GOŚCINNOŚĆ - 209

SKŁADANIE KAŁASZA NA CZAS - 223

WYCIEKAJĄCE KRANY - 235

SZYBKI DYM - 253

NA STARYCH ŚMIECIACH - 265

KIJOWY INTERES - 275

CHWILOWA BIEDA - 289

PRZEDZIAŁ POŻARNIKÓW - 289

A JA NA MORE - 305

WYBORY DUŻE I MAŁE - 321

PROWOKACJA NA GRANICY - 341

MĄDROŚĆ KLANU GREGOROWICZÓW - 361

ODNALEZIONE DUSZE - 375

GDY WIEJE WIATR HISTORII - 389

SPOTKANIE NA SZCZYCIE - 403

KONIEC ODYSEI - 415

POCZĄTEK ODYSEI

Stoi na stacji lokomotywa, Ciężka, ogromna i pot z niej spływa.

Pociąg, który stał przede mną, rzeczywiście wydawał się bardzo ciężki i ogromny. Był szerszy niż polskie pociągi. Później dowiedziałem się, że na Ukrainie używają szerszego rozstawu osi, przez co na granicy czeka się dobrych parę godzin, aż przełożą podwozia. Nasze polskie ciuchcie wyglądają przy nich jak tramwaje do poruszania się z dzielnicy do dzielnicy. Ukraińskie pociągi były większe, wyższe, szersze. Skonstruowane do podróży po bezkresnym wschodzie, czasem na trasach, które liczyły tysiące kilometrów i oferowały kilkadziesiąt godzin podróży. Coś jeszcze zwróciło moją uwagę, na początku składu nie jedna lokomotywa, a dwie, jedna za drugą. Były masywne, stwarzały wrażenie, że mogłyby ciągnąć dużo więcej niż - parafrazując Tuwima - czterdzieści wagonów. Wagony zrobiły na mnie jeszcze większe wrażenie. Patrząc na tego wjeżdżającego majestatycznie na Dworzec Centralny w Warszawie kolosa, uśmiechnąłem się lekko pod nosem, wróciła mi dziecięca ciekawość. Taka dziecięca fascynacja sprzed lat pociągami i podróżami koleją. Wtedy poczułem, że podjąłem słuszną decyzję co do sposobu ucieczki z kraju. Chciałem to zrobić jak najbezpieczniej i jak najbardziej anonimowo. Pozostałe opcje zawierały zbyt wiele ryzyka. Oczywiście miałem wybór. Mogłem wylecieć z kraju samolotem, co trwałoby krócej o dwadzieścia godzin, lub przekroczyć granicę samochodem albo autobusem. To również byłoby szybsze, zakładając, iż nie trafię na zator przy przejściu granicznym. Z samochodu zrezygnowałem od razu, ponieważ nie mam prawa jazdy, a nie chciałem brać swojego kierowcy, by nie zostawiać śladów ani informacji, gdzie wyjeżdżam. Dotarcie samolotem na Ukrainę również nie wchodziło w grę. Choć byłaby to najszybsza podróż, to odpadała z tego względu, że lotniska prowadzą skrupulatną kontrolę, nie tyle bagażu, co osoby wyjeżdżającej. Do tego istniała bardzo mała szansa na ewentualne dogadanie się z człowiekiem po drugiej stronie, ze względu na małą przestrzeń, rygory i procedury. Przez dogadanie się mam na myśli oczywiście przekupstwo. Pozostawała mi ewentualnie jazda autobusem, gdzie sama podróż mogłaby nie być tak męcząca i nie tak długa, gdyby nie masa ludzi jeżdżąca tymi autobusami, która w dziewięćdziesięciu procentach zajmowała się nielegalnym handlem pomiędzy Ukrainą a Polską. Przemyt i kontrabanda kwitła w tamtych czasach. Oznaczało to praktycznie stuprocentową pewność, iż ten autobus i jego pasażerowie będą przeszukani przez służby celne, tak po polskiej stronie, jak i po ukraińskiej. To przedłużyłoby podróż o następne dwadzieścia godzin. Nigdy nikt, z tego co wiem, nie dojechał do miejsca docelowego autobusem zgodnie z rozkładem jazdy podawanym przez przewoźników.

Oczywiście nie przeszkadzało to indywidualnym osobom jeździć w tę i z powrotem, zabierając ze sobą karton papierosów czy parę butelek wódki. Dostatecznie dużo, żeby zarobić na różnicy ceny, ale zbyt mało, żeby złamać przepisy. O skali i procedurach przemytu na granicy polsko-ukraińskiej miałem się jednak dopiero dowiedzieć. Oczywiście pociągi też służyły do przemytu i była to osobna gałąź kontrabandy. Ale nagminnego indywidualnego przemytu nie było, przede wszystkim ze względu na ceny biletów. Tu rządzili kolejarze i to oni zajmowali się przemytem, na dużo większą skalę.