Zapomniana historia Bródna? Kolej Nadwiślańska była potęgą
30 grudnia 2020
Większości warszawiaków Bródno kojarzy się z blokami, nielicznym - ze średniowiecznym grodem. Kolejarska przeszłość pozostaje na zdecydowanie dalszym planie.
Rejestr zabytków w Warszawie znowu się powiększył. Tym razem mazowiecki konserwator prof. Jakub Lewicki postanowił objąć ochroną budynek przy Oliwskiej 14, należący dawniej do Warsztatów Kolei Nadwiślańskiej.
Czy to jest zabytek? "Zaskakuje swoją historią"
Stowarzyszenie Kolekcjonerzy Czasu chce objęcia ochroną konserwatorską dawnego Domu Dozorców, stojącego naprzeciwko Cmentarza Bródnowskiego.
Został on wzniesiony w związku z budową linii z mazowieckiej Mławy do wołyńskiego Kowla, w ramach ogromnej prywatnej inwestycji na terenach ówczesnego Imperium Rosyjskiego.
Kolej Nadwiślańska w Warszawie
- Główna warszawska stacja kolejowa Kolei Nadwiślańskiej została zbudowana w 1880 roku na Pradze, w dzielnicy Pelcowizna, w rejonie obecnej ulicy Oliwskiej - pisze prof. Lewicki. - Teren warsztatów zamykał się między obecną Oliwską, Poborzańską i obecną Pożarową. W tym czasie na terenie stacji Praga wzniesiono zabudowania techniczne: parowozownie, zabudowania warsztatów kolejowych, magazyny i składy, a także budynki administracyjne. Odznaczały się one spójną stylistyką: były murowane z czerwonej cegły z elementami kamiennymi.
W 1897 roku Koleje Nadwiślańskie zostały przejęte przez Imperium Rosyjskie. Podczas I wojny światowej znaczna część taboru została wywieziona na wschód. W okresie II Rzeczypospolitej na stacji Praga działały warsztaty naprawcze parowozów osobowych i towarowych oraz wagonów towarowych. Ponadto była ona miejscem postoju i przygotowania taboru kolejowego i składów pociągów. Budynek przy Oliwskiej 14 pełnił najprawdopodobniej funkcję domu dla pracowników. Być może w pewnym okresie wykorzystywany był na potrzeby dyrekcji i biura warsztatów. W czasie II wojny światowej zakłady przejęli Niemcy.
Kolej Nadwiślańska - co przetrwało do dziś?
- W drugiej połowie 1944 roku, w związku ze zbliżającym się frontem, wojsko niemieckie większość budynków warsztatów zaminowało i wysadziło w powietrze - pisze konserwator zabytków. - Do czasów współczesnych zachowały się nieliczne przykłady zabudowy zespołu dawnej Kolei Nadwiślańskiej na stacji Praga, zlokalizowane głównie wzdłuż Oliwskiej pod numerami 9, 11B, 12 i 14. Ze względu na zniszczenie większości budynków współtworzących dawny zespół Warsztatów Kolejowych nie zdecydowano się na odbudowę warsztatów.
W czasach stalinizmu zachowane budynki kolejowe zostały zaadaptowane na funkcje mieszkalne i użytkowe, co często wiązało się z ich przebudową. Obiekt przy Oliwskiej 14 to jeden z nielicznych zachowanych przykładów zabudowy dawnych Warsztatów Kolei Nadwiślańskiej, które wzniesione zostały w drugiej połowie XIX wieku.
(dg)
.
