Nasze nazwy, nasze daty

Autorka była radną dzielnicy w latach 1994-2002 oraz przewodniczącą rady Targówka (1998-2000).

Otóż nie. Choć ustaliła się ostatecznie pisownia przez "ó" - wszak nazwa pochodzi od brodu nie brudu - to przecież nie zawsze tak bywało. Na jednym z najstarszych zachowanych planów miasta i okolic z 1777 roku osadę Targówek, leżącą daleko poza granicami Pragi, oddzielał spory teren od sąsiedniej osady Brudno, a najbliższym ich sąsiedztwem były wsie Utrata, Kawęczyn i Ząbki. Podobnie na planie Kwatermistrzostwa Generalnego w nazwie Rogatek Brudzińskich króluje "u" (rogatki w tym miejscu świadczą, że granice miasta przesunęły się już ku nam wtedy znacznie). Pojawia się też w ich sąsiedztwie Szmulowszczyzna. Nie było wtedy Żerania, tylko Żyrań, a Dąbrówka Szlachecka, będąca dziś częścią Białołęki znana była wtedy jako Dombrówki Szlacheckie. Na planie z 1829 roku widnieje już pisana z francuska Col. d'Elsner, czyli kolonia Elsnerów. Po francuskich nadszedł czas rosyjskich kartografów i być może to było przyczyną, że około połowy XIX wieku na mapach widzimy stare nazwy w innej pisowni: Torgowek, Szmulewizna, Żerań, Kol. Elsner, Brudno... a między nimi wyrasta Zacisze.

Gdzieś w drugiej połowie XIX wieku "o" w nazwie Torgowka zmieniało się w "a", i tak jest do dziś. A Szmulewizna zostaje Szmulowizną (i dopiero gdzieś "za socjalizmu" zaczęto używać określenia Szmulki). Na mapach powstałych w okresie międzywojennym Bródno ma już nie tylko właściwe "ó", ale rozrosło się na tyle, by podzielić się w widoczny sposób na Stare Bródno i Nowe Bródno, które sąsiaduje z dużym skupiskiem domków wolno stojących - Pelcowizną, kolejarsko-rzemieślniczą kolonią powstałą na dawnych gruntach Peltza.

Ale wróćmy do roku 1916. Dlaczego okazał się ważny? Bo przyłączono wtedy duże części wsi Bródno i Targówek do Warszawy. Formalnie, na mocy decyzji administracyjnej, te mocno już zurbanizowane jak na owe czasy tereny, stały się przedmieściami naszej stolicy. A ponieważ istniały tam, jeszcze przed przyłączeniem do miasta, regularne ulice, których nazwy brzmiały podobnie do tych starowarszawskich, dlatego trzeba było wiele ich zmienić. Tak więc nasza ulica Bartnicza nazywała się przedtem Górną, inna Górna na Pelcowiźnie to teraz Królewiecka, Szkolna stała się Kartuską, Widok - Dobrzyńską, Żurawia - Krakusa, Prosta - Myszyniecką, a poprzednim patronem ulicy Olgierda był sam wieszcz Mickiewicz. Mamy też piękną serię kresowych ulic: Smoleńska, Trojanowska, Węgrowska, Witebska, Poleska... zawdzięczamy je ponoć urzędnikowi, który sam mając kresowe korzenie, nadawał ulicom miłe sercu nazwy.

W 1916 roku Targówek przestał być wsią. Poślubił Warszawę i po latach stał się - a piszę te słowa nie bez dumy - jednym z piękniejszych kwiatów otulających wieńcem Warszawę. Dlatego wnoszę do PT Radnych i Burmistrzów, by zechcieli skłonić Warszawę (a ściślej - upomnieć się o odpowiednie środki w budżecie miasta) do uczczenia tej mądrej, choć podjętej jeszcze "za cara" decyzji: niech nam na 90-lecie pożycia urządzą huczne weselisko-widowisko oraz dokończą wreszcie Trasę Toruńską.

Agnieszka Kuncewicz