Dziesięć lat bez "Waryńskiego"

28 lutego mija dziesiąta rocznica wyburzenia biurowca Zakładów Maszyn Budowlanych im. Ludwika Waryńskiego. W kilka sekund ponad 130 kg ładunków wybuchowych zrównało z ziemią 10-piętrowy budynek z lat 60. Teraz na Czystem powstaje osiedle 19. Dzielnica.

Przy Kolejowej stoją już cztery budynki mieszkalne, a w tym roku oddane do użytku zostaną kolejne dwa. Za przywrócenie terenów poprzemysłowych na Czystem warszawiakom firma Pro Urba otrzymała w 2015 roku I nagrodę w ogólnopolskim konkursie Ministra Środowiska "Projekt: Przestrzeń". Osiedle zostało także laureatem Nagrody Architektonicznej Prezydenta m.st. Warszawy w kategorii "najlepszy zespół mieszkalny 2001-2014".

- Jeszcze niedawno poprzemysłowe okolice Woli nie wywoływały entuzjazmu wśród mieszkańców - przypomina Katarzyna Kajak, dyrektorka d/s sprzedaży i marketingu firmy Pro Urba. - Na naszych oczach zmieniły się nie do poznania. Dziś przyciągają młodych ludzi oraz entuzjastów dobrego, nowoczesnego designu. Prawie dwa wieki z przemysłem

Przemysł zawitał na Kolejową już... 184 lat temu. W roku 1833 Sebastian Bańkowski otworzył tam warsztat kotlarski, pół wieku później znacznie rozbudowany przez firmę Borman i Szwede. W nowoczesnym jak na tamte czasy zakładzie produkowano kotły grzewcze, podobne do małych parowozów lokomobile, a przede wszystkim maszyny rolnicze. Na przełomie XIX i XX wieku miało tam zatrudnienie ok. 300 mieszkańców Woli, ale już 20 lat później pracowników było 1800.

Wszystko za sprawą nowego inwestora. Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów odkupiła fabrykę i - jak wskazuje nazwa - rozpoczęła na Czystem produkcję i remonty parowozów. W latach 30. zakład przejęła Spółka Akcyjna Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich. Parowozy z Kolejowej eksportowano wówczas nawet do Związku Radzieckiego i Turcji. Wielka fabryka została niemal całkowicie zniszczona podczas powstania warszawskiego.

Po powojennej odbudowie zakład został upaństwowiony i przemianowany na Warszawskie Zakłady Budowy Urządzeń Przemysłowych. Pod patronatem rewolucjonisty Ludwika Waryńskiego produkowano tam m.in. żurawie wieżowe, kotły grzewcze i przenośniki taśmowe. Znakiem firmowym "Waryńskiego" były jednak koparki.

Po upadku komunizmu zakłady przekształcono w spółkę akcyjną. Koparki produkowano jeszcze w latach 90., ale szybko okazało się, że nie wytrzymują konkurencji na wolnym rynku. Produkcję maszyn budowlanych marki "Waryński" zakończono w 2001 roku.

Dominik Gadomski
historyk, redaktor portalu tustolica.pl