Pałac Saski będzie odbudowany? Temat wraca jak bumerang
16 maja 2021
źródło: domena publiczna
Wicepremier i szef PiS Jarosław Kaczyński wrócił do planów odbudowy pałacu zniszczonego przez Niemców w 1944 roku.
Odbudowa Pałacu Saskiego, który jeszcze 73 lata temu stał na pl. Piłsudskiego, to temat powracający jak bumerang. Rekonstrukcja budynku, który do II wojny światowej mieścił Sztab Generalny Wojska Polskiego, była rozważana już w latach 40. Po raz ostatni odbudowę pałacu zapowiedział prezydent Andrzej Duda podczas Narodowego Święta Niepodległości w 2018 roku.
Kaczyński: "Odbudujemy Pałac Saski"
W 2004 roku kierowany przez Lecha Kaczyńskiego warszawski ratusz zorganizował przetarg na odbudowę Pałacu Saskiego, który wygrał Budimex Dromex. Gmach miał zostać zrekonstruowany w ciągu sześciu lat, a następnie przejąć funkcję warszawskiego ratusza. Podczas prac archeologicznych na pl. Defilad znaleziono 45 tys. przedmiotów, a także odsłonięto tunel z lat 30. ubiegłego wieku oraz piwnice Pałacu Saskiego i stojącego wcześniej w jego miejscu pałacu Morsztynów.
W latach 2006-2008 odsłonięte fundamenty pałacu były atrakcją turystyczną pl. Piłsudskiego. Badania wykazały, że ich konstrukcja jest zbyt osłabiona, by mogły zostać ponownie wykorzystane, zaś konserwator zabytków zdecydował o wpisaniu reliktów do rejestru. Oznaczało to znaczny wzrost kosztów odbudowy. Prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz zdecydowała, że samorządu nie stać na Pałac Saski a pieniądze należy przeznaczyć na budowę mostu Skłodowskiej-Curie. Pozostałości pałacu zostały zasypane a 15,6 mln zł, które wydano na przygotowania do odbudowy, przepadło.
Trzaskowski: "Pałac Saski to nic pilnego"
Trzy lata temu prezydent Andrzej Duda zapowiedział odbudowę pałacu z przeznaczeniem na siedzibę Senatu i Muzeum Zniszczenia Warszawy. Według ostatnich szacunków inwestycja może kosztować około miliarda, ale tym razem byłaby finansowana z budżetu państwa, nie samorządu.
Pałac Saski był atrakcją turystyczną Warszawy jeszcze przed II wojną światową i z pewnością stałby się nią ponownie. Wątpliwości budzą koszty, a także funkcja, jaką pełniłby zrekonstruowany zabytek. Kilkanaście lat temu rozważane było przekształcenie go w Muzeum Historii Polski, ale szybko okazało się, że budynek nie byłby przystosowany do takiej funkcji. Dwa lata temu pomysł odbudowy ostro skrytykował prezydent Rafał Trzaskowski, który nazwał go "mocarstwowym projektem, mogącym zaburzyć przestrzeń miejską". Włodarz Warszawy powiedział wówczas, że pilniejszą inwestycją jest budowa obwodnicy Pragi, której jednak do dziś nie rozpoczął. Władze stolicy uznały za ważniejsze Muzeum Sztuki Nowoczesnej za 420 mln zł i kładkę pieszo-rowerową za 190 mln.
Kiedy powstał Grób Nieznanego Żołnierza?
Pomysł odbudowy pałacu skomentował 15 maja poseł z okręgu poznańskiego Franek Sterczewski. Jego zdaniem rekonstrukcja gmachu oznaczałaby... zniszczenie Grobu Nieznanego Żołnierza.
- Albo mamy szacunek do poległych w II wojnie światowej, albo propagandę władzy depczącej przeszłość - dodał parlamentarzysta.
Gdy komentujący wytknęli posłowi, że Grób Nieznanego Żołnierza powstał w 1925 roku i był częścią Pałacu Saskiego, Sterczewski "doprecyzował", że miał na myśli zniszczenie obecnej wymowy pomnika.
Pałac Saski - historia
W XVII wieku w miejscu późniejszego Pałacu Saskiego znajdował się dwór Morsztynów, przebudowany następnie na barokowy pałac. W kolejnym stuleciu został on ponownie przebudowany na zlecenie króla Augusta Mocnego i stał się centralnym punktem okazałego założenia urbanistycznego: Osi Saskiej, ciągnącej się od Krakowskiego Przedmieścia do Koszar Mirowskich, których pozostałością jest remiza strażacka przy Chłodnej. Aż do 1818 roku pałac był prywatną własnością królów Saksonii i znajdowały się w nim m.in... mieszkania na wynajem. W dzieciństwie mieszkał tam m.in. Fryderyk Chopin.
Formę znaną z przedwojennych pocztówek Pałac Saski otrzymał dopiero w latach 1839-1842, gdy był własnością rosyjskiego przedsiębiorcy Iwana Skwarcowa. Barokowy gmach został całkowicie przebudowany według projektu Adama Idźkowskiego. Główny korpus rozebrano, zastępując kolumnadą, a skrzydła przebudowano w duchu klasycyzmu. Po powstaniu styczniowym spadkobiercy Skwarcowa sprzedali pałac rosyjskiej armii, która umieściła w nim Dowództwo III Warszawskiego Okręgu Wojskowego.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pałacu ulokował się Sztab Generalny Wojska Polskiego. W 1925 roku w środkowych arkadach powstał Grób Nieznanego Żołnierza, upamiętniający oryginalnie żołnierzy poległych w I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej. Podczas okupacji niemieckiej z pałacu korzystał Wehrmacht. Po upadku powstania warszawskiego Niemcy wysadzili budynek w powietrze.
(dg)
