Rutynowa kontrola drogowa bezprawna

Autor jest prawnikiem w kancelarii Smoktunowicz & Falandysz

Ustawa o policji oczywiście daje prawo legitymowa-nia ludzi, jednak jednocześnie określa granice tego prawa. Wszystko co robi policja musi być robione w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw lub wykroczeń. W tych granicach po-licjant ma prawo legitymowania osób, gdy ustalenie ich tożsamości jest niezbędne w celu: identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo gdy chodzi o ustalenie świadków jakiegoś przestęp-stwa. Policja legitymuje też ludzi w ramach wykona-nia polecenia wydanego przez sąd, prokuratora czy organy administracji, a także w celu identyfikacji osób wskazanych jako sprawcy przestępstw, zaginio-nych lub ukrywających się przed wymiarem spra-wiedliwości.

Tak więc, gdy nie ma miejsca któryś z takich przypadków, to nawet policja nie może legitymować człowieka spokojnie idącego ulicą, który nie powoduje żadnego zagrożenia.

Trochę odmiennie jest z kontrolą ruchu drogowego. Kodeks drogowy daje po-licji większe możliwości kontrolowania ruchu drogowego, a w ramach tej kontroli le-gitymowania kierowców. Kontrola ruchu drogowego zawsze musi mieć na celu czu-wanie nad bezpieczeństwem i porządkiem na drodze. Musi być jakaś podstawa do zatrzymania konkretnego samochodu na ulicy. W Polsce policja bardzo często na pytanie o podstawę zatrzymania odpowiada sloganem: rutynowa kontrola drogowa.

Żadna ustawa jednak nic nie mówi o prawie do "rutynowej" kontroli drogowej. Policja, aby zatrzymać do kontroli człowieka, musi mieć jakiś powód ku temu. Nie ma mowy o kontroli dla samej kontroli. Polskie przepisy również nie dają podstawy do kontroli "rutynowej".

Oczywiście te teoretyczne zasady bardzo trudno jest do końca zastosować w praktyce. Policjant zawsze może stwierdzić, iż człowiek na ulicy wydał mu się po-dobny do poszukiwanego przestępcy, a samochód sprawiał wrażenie, że jest pro-wadzony przez osobę nietrzeźwą lub że ma niesprawne światła.

Na pewno jednak policja nie ma prawa do organizowania swoistych "łapanek" na drogach i zatrzymywania wszystkich samochodów po kolei.

Każdy przypadek wylegitymowania człowieka policjant ma zapisać w notatniku służbowym, podając dane osoby legitymowanej oraz czas, miejsce i przyczynę le-gitymowania. Co ważne - nie musimy też nosić przy sobie dokumentów potwier-dzających naszą tożsamość! Tożsamość osoby legitymowanej może być ustalona nie tylko na podstawie dowodu osobistego, czy każdego innego niebudzącego wątpliwości dokumentu, ale także na podstawie samych oświadczeń osób, których tożsamość ustalono - znaczy to tyle, że sami możemy po prostu podać policjantowi jak się nazywamy! Potwierdzenie tożsamości legitymowanego policjant może doko-nać telefonicznie, dzwoniąc do osoby wskazanej przez zatrzymanego lub po prostu przez oświadczenie innych osób. Tak więc, jeśli zostaniemy zatrzymani przez patrol na ulicy i nie mamy przy sobie żadnego dokumentu, a policjanci z jakiegoś powodu chcą potwierdzenia naszej tożsamości, to możemy wskazać np. sklepową z pobliskiego sklepu jako osobę, która potwierdzi naszą tożsamość.

Strażnicy miejscy również - w ramach wykonywania swoich funkcji - mają pra-wo do legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich toż-samości. Te uzasadnione przypadki są podobne, jak w przypadku policji. Natomiast straż miejska ma bardzo ograniczone kompetencje do zatrzymania samochodu, może zatrzymać tylko pojazd jadący pod prąd drogą jednokierunkową! Natomiast warto też wiedzieć, że straż miejska może ująć osobę stwarzającą bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia. Po ujęciu osoba taka musi być natych-miast przekazana policji. Strażnik miejski może też stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemożliwiających wykonywanie przez niego zadań określonych w ustawie.

dr Michał Kuliński

źródło: www.szkola.wi.ps.pl