BOK to nie jest prywatna scena

- Publikując artykuł o Białołęckim Ośrodku Kultury i wydawaniu ogromnych kwot na koncerty z udziałem orkiestry Romantica wywołaliśmy burzę. Szczerze mówiąc sam się nie spodziewałem, że odzew na temat dotyczący kultury pobije na głowę np. sprawę likwidacji linii autobusowych. Nepotyzm, niegospodarność i zastraszanie w Królestwie Muzyki
Białołęcki Ośrodek Kultury ma jeden z największych budżetów w Warszawie, a jednak jego działalność pozostawia wiele do życzenia. Choć za pieniądze, jakimi dysponuje, można by prowadzić różnorodną działalność nie tylko w siedzibie na ul. van Gogha, lecz także we wschodnich rejonach dzielnicy, wielkie pieniądze wydawane są na koncerty z udziałem powtarzającej się grupy wykonawców, z mężem dyrektorki BOK na czele. Repertuar ośrodka jest wypadkową jej powiązań i znajomości w kręgu artystów muzyki klasycznej, głównie operowo-operetkowej, i jest coraz bardziej monotonny. Nigdy wcześniej przez ponad 20 lat wydawania gazety żaden temat dotyczący kultury nie spotkał się z taką reakcją. Wręcz przeciwnie - kultura to zawsze była nisza. Białołęcka nisza okazała się zaskakująco wielka, a odzew przerósł nasze oczekiwania. Sam się zastanawiam, czym to wytłumaczyć, ale od dwóch tygodni nie mam wątpliwości, że kultura na Białołęce wymaga pilnych zmian, a kołem ratunkowym mogą być inicjatywy trzeciego sektora. Jakie ma Pan możliwości, by coś zmienić?

- W sprawie zmiany tej sytuacji w rzeczywistości możliwości mam niewiele. Piłeczka jest po stronie decydentów - burmistrza i władz miasta. Jako mieszkaniec mogę razem z innymi wyrażać swoje rozczarowanie ofertą BOK-u. A jako szef organizacji pozarządowej mogę dalej realizować projekty kulturalne dla mieszkańców Białołęki w ramach istniejących możliwości. W tym roku dla NGO w otwartym konkursie ofert w dziedzinie kultury przeznaczono zaledwie 80 tys. zł, za które zrealizowanych zostanie osiem projektów dla kilku tysięcy osób. Dla porównania - roczna dotacja dla BOK wynosi ok. 3 mln. Przykładowo moja organizacja realizuje dwudniowy międzynarodowy festiwal rockowy, w którym weźmie udział ok. 70 kapel za kwotę mniej więcej dwukrotnie niższą niż zwyczajowe wynagrodzenie orkiestry Romantica za dwugodzinny występ.

Jako przewodniczący DKDS mogę razem z innymi organizacjami pozarządowymi przekonywać burmistrza, że trzeba zmienić sposób podziału pieniędzy na kulturę. Warto, aby wzorem innych dzielnic, część gigantycznego budżetu BOK, została przeznaczona do tzw. podziału partycypacyjnego przez mieszkańców, którzy podobnie jak w Śródmieściu, mogliby sami zadecydować, jakie inicjatywy wspierać i na co przeznaczyć konkretne kwoty. Wówczas byłoby jasne, czy koncerty orkiestry Romantica są priorytetem dla białołęczan. Jestem przekonany, że zabranie z budżetu BOK kwoty rzędu 200-300 tys. na dodatkowy konkurs dla NGO znacznie bardziej ożywiłoby kulturalnie i społecznie zwłaszcza wschodnią Białołękę. Organizacje są gotowe do podejmowania wyzwań, a te przede wszystkim powinny dotyczyć zwiększania oferty kulturalnej na terenach usytuowanych na wschód od ul. Modlińskiej. Dla dzielnicy to czysty zysk: nie musi się martwić o lokale, o tzw. koszty administracyjne, co więcej - w każdy projekt stowarzyszenia i fundacje wkładają dodatkowo swoje własne środki, przez co projekty pozarządowe są tańsze i efektywniejsze. Na razie jednak decydenci pozostają głusi na te sugestie.

- Jak powinien działać nowoczesny ośrodek kultury? Czym ma się zajmować? Dla kogo jest? Mieszkańcy Białołęki narzekają zwłaszcza na zbyt małą ofertę zajęć dla dzieci.

- Mizeria programowa BOK-u nie dotyczy jedynie oferty dla dzieci młodszych. Dochodzą do mnie narzekania seniorów, którym doskwiera brak różnorodnych wydarzeń artystycznych i edukacyjnych.

Prowadzenie lokalnego ośrodka kultury wcale nie jest proste. Ma on jednak przede wszystkim szybko i skutecznie reagować na lokalne potrzeby. Pamiętam jak jeden doświadczony animator kultury radził mi przed laty: "Chcesz robić coś dla ludzi? Nie oferuj im tego, co ty lubisz. Najpierw spytaj o ich zainteresowania i preferencje, poznaj ich". W BOK mamy do czynienia z sytuacją odwrotną. Dyrektorka kocha operę, operetkę i filharmonię, więc mają ją też kochać mieszkańcy. Nie tędy droga! Dowiedziałem się niedawno, że pani Barańska lekką ręką wydała 8 tys. zł na ozdoby świąteczne. Moja fundacja za mniejszą kwotę wyda podręcznik historii Białołęki dla uczniów szkół podstawowych.

Domy kultury, aby nie stać się skostniałymi reliktami minionej epoki, muszą wrażliwie i różnorodnie reagować na demografię i socjologię lokalnego środowiska oraz nastawić się na działania projektowe. Tymczasem pani dyrektor nie kontynuuje współpracy ze społeczną Radą Programową BOK, z którą nie spotkała się ani razu po wygranym konkursie, a właściwie zignorowała tych wszystkich ludzi, którzy na poletku kultury chcieli coś robić.

Nie korzysta też z dostępnych instrumentów dofinansowania swojej instytucji i poszerzenia możliwości działania. Dom Kultury "Zacisze" od kilku lat z ogromnymi efektami korzysta ze środków unijnych w ramach programu "Młodzież w Działaniu", pozyskując niebagatelne kwoty na atrakcyjne dla młodzieży programy artystyczne. W br. DK "Praga" zdobył w konkursie Ministra Kultury znaczące pieniądze na stworzenie własnego studia muzycznego. Nie tak dawno, z tej samej ministerialnej puli, DK "Świt" wyremontował zabytkowy fortepian.

BOK nie musi starać się o dodatkowe fundusze? Musi, ale jego szefowa siedzi z założonymi rękami i obmyśla jedynie scenariusze nowych koncertów oraz projekty swoich nowych fryzur i kreacji.

- Czy sytuacja, w której dyrektorka BOK realizuje na scenie ośrodka własne ambicje artystyczne wydając na to kwoty niespotykane w innych domach kultury jest dopuszczalna?

- Fakt, że szefową BOK-u jest czynna artystka powinien działać na korzyść instytucji. Pod warunkiem, że tego atutu nie ogranicza się wyłącznie do realizowania własnych przyziemnych interesów. Jeżeli prawdą są stawki wypłacane przez BOK za koncerty i widowiska autorstwa pani Barańskiej-Wróblewskiej, o których ostatnio pisało "Echo", to nóż się w kieszeni otwiera. A wręcz niewyobrażalne wydaje się "podstawianie" fikcyjnych organizatorów poszczególnych koncertów de facto przygotowywanych i obsługiwanych przez pracowników BOK. W obliczu milczenia dyrektorki wygląda na to, że wcale nie chodziło o ambicje, wrażliwość, potencjał artystyczny, ale przede wszystkim o wielki skok na kasę. Jestem przekonany, że zabranie z budżetu BOK kwoty rzędu 200-300 tys. na dodatkowy konkurs dla NGO znacznie bardziej ożywiłoby kulturalnie i społecznie zwłaszcza wschodnią Białołękę.

Trzeba też pamiętać, że samorządowy dom kultury to nie autorski teatr czy nawet muzeum, gdzie rola szefa dla formuły artystycznej placówki jest kluczowa. Dom kultury przede wszystkim ma być przestrzenią dla szeroko pojętej edukacji kulturalnej osób w różnym wieku. Jeśli ktoś próbuje tworzyć lokalną filharmonię na stołecznej Białołęce, to wystawia się na śmieszność lub posądzenie o brak zdrowego rozsądku. Ten pomysł byłby znakomity np. w małym miasteczku na Warmii, gdzie dostęp do usług kulturalnych jest trudniejszy. W Warszawie mamy inne problemy, a od jednej z lepszych w kraju filharmonii dzieli nas zaledwie kilka przystanków autobusowych.

-Dyskusja o wizji kultury na Białołęce toczy się w przededniu drugiej rocznicy śmierci Tomasza Służewskiego, przedwcześnie zmarłego poprzedniego dyrektora BOK. Wiele osób przywołuje wspomnienia zwracając uwagę zwłaszcza na jego otwartość na pomysły i inicjatywy lokalne. Dziś z dyrektorką BOK nie ma żadnej rozmowy. Jest realizowana jej wizja i kropka. Nawet burmistrz ma niewielkie możliwości nakazania np. stworzenia filii BOK na wschodniej Białołęce - jakże ważnej dla tamtejszych mieszkańców.

- To pokazuje ułomność rozwiązań prawnych. Organy nadzoru, choć doskonale wiedzą, że nie wszystko przebiega właściwie, mają ograniczone możliwości faktycznego wpływu na sytuację. Wydawanie pieniędzy z budżetu ośrodka kultury zależy wyłącznie od dyrektora placówki. Paradoksalnie burmistrz, aby przesunąć kwoty pomiędzy szczegółowo określonymi paragrafami budżetu, potrzebuje zgody komisji radnych, rady dzielnicy i rady miasta. Tymczasem dyrektorka BOK nie musi nikogo pytać o zdanie ani wsłuchiwać się w głos lokalnej społeczności, rady dzielnicy czy nawet burmistrza, de facto jej przełożonego. Jak zechce wydać sto tysięcy na koncert orkiestry Romantica, to teoretycznie może to zrobić bez konsekwencji. Zresztą dowiedziałem się niedawno, że pani Barańska lekką ręką wydała 8 tys. zł na ozdoby świąteczne. Moja fundacja za mniejszą kwotę wyda podręcznik historii Białołęki dla uczniów szkół podstawowych.

Przez jedną niezbyt odpowiedzialną i - nie waham się użyć tego słowa - pazerną dyrektorkę ucierpi cała warszawska kultura. Pani Barańska być może utrzyma się jeszcze do końca swojej kadencji wyrzucając z pracy cały dotychczasowy zespół, ale odium spadnie na następców i inne placówki kultury, które rzetelnie wypełniają swoje misje statutowe. Przed kilkoma dniami od jednego z ważniejszych pracowników Biura Kultury usłyszałem, że sprawa orkiestry Romantica odbije się czkawką innym domom kultury, ponieważ nonszalanckie traktowanie pieniędzy przez panią Barańską dla decydentów będzie dowodem na... zbyt wysokie dofinansowanie tego rodzaju placówek. A przecież są w Warszawie ośrodki, którym dotacja starcza jedynie na pół roku oszczędnej działalności i muszą stawać na głowie, żeby utrzymać obiekty z własnych przychodów.

- Pana fundacja prowadzi Białołęcki Uniwersytet Dzieci. Ostatnio powiedział mi Pan, że gdyby tylko były pieniądze, to mógłby Pan otworzyć jeszcze dwa uniwersytety, bo tak wielkie jest zainteresowanie. Ile dzieci uczęszcza na jeden semestr i ile to kosztuje?

- Zaczęliśmy właśnie VI semestr, a zainteresowanie nie słabnie. Jesteśmy w stanie przyjąć maksymalnie 200 dzieci. A chętnych mamy dwukrotnie więcej. W semestrze każdy student może wziąć udział w 25-30 unikatowych zajęciach z różnych dziedzin wiedzy, prowadzonych przez wybitnych specjalistów, z których niektórzy dojeżdżają specjalnie dla nas z Krakowa, Wrocławia czy Poznania. Ponad 85% zajęć odbywa się w małych, 30-osobowych grupach, gdzie dzieci wykonują samodzielnie rozmaite zadania, doświadczenia i eksperymenty. Koszt jednego semestru razem z nagrodami dla najpilniejszych studentów, upominkami w postaci koszulek, indeksami i dyplomami oscyluje wokół kwoty 25-30 tys. złotych. Tyle BOK wydał ostatnio na jeden trzygodzinny koncert orkiestry Romantica i towarzyszących jej solistów.

Ta dysproporcja pokazuje nie tylko skalę, z jaką w BOK szasta pieniędzmi, ale jednocześnie to, o ile więcej zrobiłyby organizacje trzeciosektorowe, gdyby to im dano szansę. O tym, że organizacje pozarządowe chcą odpowiadać na potrzeby mieszkańców i mają znakomite pomysły świadczy fakt, że coraz więcej z nich bierze udział w corocznym konkursie ofert na projekty kulturalne, a liczba nowych pomysłów rośnie i trzeba koniecznie wykorzystać ten potencjał. Ostatnio startowało prawie 20 organizacji, ale do podziału było zaledwie 80 tys. Mniej więcej tyle dyrektorka BOK wydała w styczniu i lutym na koncerty z udziałem orkiestry Romantica.

- Na tym zakończmy i życzmy decydentom odwagi w działaniu. Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiał Krzysztof Katner