Te wydarzenia zmieniły historię. Zapomniani bohaterowie Bitwy Warszawskiej
16 sierpnia 2017
Jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski do dziś nie doczekało się porządnego pomnika a jego rocznica przebiega w atmosferze już nie pikniku wojskowego, ale zwykłego długiego weekendu.
Gdyby nie defilada, zorganizowana 15 sierpnia w Alejach Ujazdowskich i piknik historyczny przy Muzeum Wojska Polskiego, kolejna rocznica Bitwy Warszawskiej minęłaby zupełnie niepostrzeżenie. Dwa tygodnie temu na ulicach roiło się od warszawiaków z flagami i racami, często ubranych w koszulki o tematyce historycznej, świętujących rocznicę wybuchu powstania. Teraz świętowali już nieliczni. Większość wykorzystała długi weekend na kilkudniowy wyjazd za miasto albo zwyczajny odpoczynek, niezmącony rozmyślaniami o przeszłości czy przyszłości Polski.
Inwazja ze wschodu
W 1920 roku Polska nie była jeszcze w pełni funkcjonującym państwem z ustalonymi granicami. Najgorsza była sytuacja na wschodzie, gdzie Polacy, Ukraińcy, Białorusini i Litwini usiłowali urządzić się na ruinach imperium rosyjskiego, pogrążonego w wojnie domowej z komunistami. Ze względu na bolszewików Lenina, których rządów nikt nie chciał wówczas uznać, i którzy próbowali wywołać rewolucje również w innych krajach, o kształcie granic między nowymi państwami musiała zdecydować wojna. Wojsko polskie po raz pierwszy starło się z Armią Czerwoną na początku 1919 roku na terenie dzisiejszej Białorusi. Półtora roku później sytuacja na froncie była już fatalna. Polacy szykowali się do obrony Warszawy... i Europy Zachodniej.
- Przez trupa Białej Polski prowadzi droga ku ogólnoświatowej pożodze - powiedział swoim żołnierzom gen. Michaił Tuchaczewski. Wiedział, co mówi. Komuniści mieli swoich agentów we wszystkich krajach Europy a w przemysłowym Zagłębiu Ruhry udało im się doprowadzić do regularnych walk. Gdyby Armia Czerwona pokonała Polaków, łatwo opanowałaby osłabione przegraną I wojną światową Niemcy, a po nich także kolejne kraje.
- Współczesna historia cywilizacji zna mało wydarzeń posiadających znaczenie większe od bitwy pod Warszawą w roku 1920 - napisał dekadę później brytyjski dyplomata lord Edgar Vincent D'Abernon. - Nie zna zaś ani jednego, które by było mniej docenione.
Jak udało się wygrać?
Jeśli spojrzeć na mapę - zarówno ówczesną, jak i dzisiejszą - Polska jest w porównaniu z Rosją maleńkim krajem, który teoretycznie nie powinien mieć w wojnie żadnych szans. Za Rosjanami przemawia liczba ludności czy też ogromne złoża surowców, dające armii kluczowe na współczesnej wojnie paliwo. Ale historia uczy, że polsko-rosyjskie wojny wygrywała raz jedna, raz druga strona. W roku 1920 marsz. Piłsudski miał w rękawie kilka asów.
1. Złamane szyfry
Pierwszym asem był 28-letni porucznik Jan Kowalewski. Ten pochodzący z Łodzi młody chemik, zajmujący się w nowej polskiej armii wywiadem radiowym, na rok przed decydującą bitwą złamał szyfry Armii Czerwonej. Podczas wojny domowej w Rosji Polacy przechwytywali tysiące zaszyfrowanych meldunków, dzięki czemu marsz. Piłsudski dobrze znał sytuację na wschodzie. Dzięki Kowalewskiemu Polacy odebrali i odczytali 13 sierpnia rozkaz nakazujący sforsowanie Wisły na wysokości Warszawy.
Po wygranej wojnie Kowalewski został wysłany do Japonii, gdzie szkolił z kryptografii potencjalnych sojuszników w kolejnej wojnie przeciwko Rosji. Jako wybitny specjalista od szyfrów służył w polskim wojsku także podczas II wojny światowej. Po jej zakończeniu pozostał w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł na raka w wieku 73 lat. Jeszcze dwa lata przed śmiercią zajmował się łamaniem szyfrów, odczytując m.in. tajne meldunki z czasów powstania styczniowego.
2. Myślenie
Gen. Tadeusz Rozwadowski, marsz. Piłsudski i przedstawiciel francuskiej misji wojskowej gen. Maxime Weygand spędzili kilka nocy, dyskutując nad planem mającej się rozegrać bitwy. Najbardziej prawdopodobne warianty wydarzeń zostały z góry przewidziane, dzięki czemu dowodzący w polu Piłsudski w żadnym momencie bitwy nie musiał improwizować.
Co ciekawe, 13 sierpnia Rosjanie... poznali polski plan, znajdując spisane rozkazy i mapy przy ciele zabitego majora. Uznali je za fałszywki, mające wprowadzić ich w błąd, i nie wzięli zawartych w nich informacji pod uwagę.
3. Zagłuszenie rozkazów wroga
Podczas bitwy Rosjanie przekazywali rozkazy za pomocą dwóch radiostacji. 15 sierpnia jedna z nich była wyłączona na czas transportu, zaś druga została zdobyta przez Polaków. Gdyby nasi żołnierze zaczęli przekazywać zakodowane fałszywe rozkazy, wróg mógłby się domyślić, że jego szyfry zostały złamane. Zapadła więc decyzja, by zagłuszać Rosjan. Gdy gen. Tuchaczewski wydawał rozkazy, jego oficerowie słyszeli tylko hałas. Kiedy pod Warszawą trwała bitwa, kilka dobrze uzbrojonych dywizji Armii Czerwonej bezsensownie maszerowało przez północne Mazowsze.
4. Węgry
W 1920 roku tylko kilka państw zidentyfikowało Armię Czerwoną jako zagrożenie dla całej Europy. Francuskie dostawy nie docierały do Polski, bo linie zaopatrzeniowe zostały przecięte przez niemieckich komunistów. W rezultacie największą pomoc dostaliśmy od Węgrów, którzy podczas wojny polsko-rosyjskiej dostarczyli dziesiątki tysięcy karabinów oraz 100 milionów pocisków i naboi.
19 lat pokoju
Pobici pod Warszawą Rosjanie zostali zmuszeni do zawarcia rozejmu. Polska miała 19 lat na budowę nowoczesnego przemysłu, modernizację i budowę swojej pozycji w Europie, w czym nieustannie przeszkadzali sterowani z Moskwy komunistyczni agenci i terroryści. Po 19 latach Rosjanie rzeczywiście wrócili, ale tym razem z pomocą doskonale uzbrojonych Niemców. Dalszy ciąg tej historii zna każde dziecko.
Dominik Gadomski
historyk, redaktor portalu tustolica.pl
