Obrona żarliwości

Tom esejów Adama Zagajewskiego poświęconych poezji, cieniom mistrzów (Herbertowi, Czapskiemu), filozofom, artystom oraz osobistym wspomnieniom. Obronie żarliwości, tytułowym szkicu zbioru, autor zastanawia się nad sensem pisania poezji, szukając odpowiedzi w lekturach ulubionych pisarzy i odwołując się do własnych doświadczeń. "Potrzebujemy poezji, tak samo jak potrzebujemy piękna", stwierdza Poeta, a sztuka oferuje nam wędrówkę, która szybko się nie skończy. Duchowa pielgrzymka przebiega między biegunami nieba i ziemi. Twórczy umysł potrzebuje obecności obu bezgranicznych przestrzeni; poznawanie ich prowadzi do odpowiedzi na pytanie o sens życia i twórczości. Próbując zdefiniować poezję Autor wkracza w subtelne rejony wiersza. Jego zdaniem twórczość to żarliwość; płomienny śpiew świata, na który odpowiadamy własnym, niedoskonałym śpiewem.

Obrona żarliwości to nie przełom, ale konsekwentna ewolucja i pogłębienie metafizycznego nurtu twórczości Zagajewskiego. Można tu znaleźć dalszy ciąg wątków znanych z wierszy i wcześniejszych esejów, zwłaszcza z tomu W cudzym pięknie. To właśnie on był w całości manifestem ,,życia wewnętrznego", które, choć niewidzialne, jest nieskończenie bogatsze niż to zaznaczające się hałaśliwie w codzienności. [...]

Obronę żarliwościcechuje ta sama kondensacja znaczeń, którą spotyka się w poezji. Przejrzysty język pozwala mówić jasno i precyzyjnie o skomplikowanych kwestiach, a metafory umożliwiają osiągnięcie bogactwa znaczeń. [...]

W Obronie żarliwości znalazły się wycieniowane portrety ludzi i wizerunki miast, podobne do tych, jakie znamy z poezji. W twórczości Zagajewskiego da się odnaleźć symetrię wierszy i esejów, wzajemne przenikanie poezji i prozy. Bywają wiersze jak małe traktaty, maksymalnie skondensowane eseje. Z kolei szkice są jak elegie o zmarłych mistrzach (w tomie Pragnienie Czapskiemu poświęcony był wiersz Król, był także utwór napisany po śmierci Herberta). Mistrzowie poety ,,nie są nieomylni", jak pisał w wierszu Moi mistrzowie, bywają starzy, schorowani i słabi. Uczą znosić po ludzku to, co ludzkie. Czapski jest dla autora ,,mistrzem niewiedzy". Herbert udziela lekcji przezwyciężania za sprawą poezji własnych niedoskonałości.