Komu słońce szkodzi?
20 czerwca 2002
Na podstawie zdolności do opalania się wyróżniono cztery typy skóry. Typ pierwszy charakteryzuje to, że zawsze ulega oparzeniu, nigdy się nie opala, włosy są rude a oczy niebieskie. Typ czwarty skóry natomiast świadczy o tym, że skóra nigdy się nie oparzy, zawsze się opala, włosy są czarne, oczy brązowe.
Skóra i oczy są najbardziej wrażliwe na działanie ultrafioletu. Włosy i paznokcie mimo równego narażenia na UV są znacznie mniej wrażliwe.
Duże dawki UV powodują zarówno ostre (natychmiastowe), jak i odwleczone w czasie skutki. Do ostrych objawów należy oparzenie słoneczne, czyli wystąpienie rumienia a nawet pęcherzy na skórze oraz świetlne zapalenie rogówki.
Do odległych niekorzystnych skutków działania słońca należy przyśpieszone starzenie się skóry, tzw. posłoneczne starzenie się skóry. W obrębie odkrytych części ciała (twarz, dłonie) dochodzi do innego rodzaju starzenia się niż w wyniku "normalnego" procesu starzenia. Powstaje więcej zmian barwnikowych, skóra jest grubsza a zmarszczki głębsze.
Słońce bierze udział także w powstawaniu zmian przednowotworowych skóry (np. rogowacenie posłoneczne), odgrywa też rolę w powstawaniu niebarwnikowych nowotworów skóry: raków podstawno- i kolczystokomórkowych. Promieniowanie ultrafioletowe jest niewątpliwie najważniejszym środowiskowym czynnikiem w etiopatogenezie najgroźniejszego nowotworu złośliwego skóry - czerniaka. W tym przypadku groźne są zwłaszcza ostre poparzenia słoneczne w okresie dzieciństwa.
U osób przyjmujących leki doustne po ekspozycji na słońce mogą wystąpić ostre odczyny rumieniowe - w wyniku reakcji fototoksycznych lub fotoalergicznych.
Istnieją też choroby mogące się zaostrzać pod wpływem przebywania na słońcu. Należy do nich toczeń rumieniowaty, łuszczyca, atopowe i łojotokowe zapalenie skóry.
Najlepszą ochroną przed słońcem jest jego unikanie. Najskuteczniejszą ochroną dla skóry jest ubranie, Należy pamiętać jednak, że jasne, cienkie tkaniny nie chronią przed UV. Podczas pierwszej ekspozycji na słońce zaleca się stosowanie preparatów ochronnych ze wskaźnikiem SPF o numerze ok. 30, osoby z nadwrażliwością na promienie UV tzw. "uczulone" na słońce powinny stosować preparaty ochronneo wyższym wskaźniku - ok. 60. Niemowlęta i małe dzieci nie powinny być narażone na bezpośrednie działanie słońca. Wybierając krem ochronny powinniśmy zwrócić uwagę na jego wskaźnik SPF UVB - mówiący o tym o ile dłużej możemy przebywać na słońcu. Musimy również sprawdzić czy dany preparat zabezpiecza nas przed promieniowaniem UVA (czy zawiera odpowiednie filtry UVA). W zależności od sposobu ochrony dzielimy filtry w preparatach przeciwsłonecznych na filtry chemiczne (absorbujące promieniowanie UV) i filtry fizyczne (odbijające promieniowanie UV). Aplikacje kremu powinny być powtarzane kilkakrotnie w ciągu pobytu na słońcu (średnio co ok. 2 godziny), po każdej kąpieli, czy zabawie w piasku. Oczy powinny być chronione za pomocą okularów słonecznych z warstwą filtrów UVA i UVB.
Znamiona i plamy barwnikowe powinny być szczególnie chronione przed słońcem, a jeśli są wskazania (wg oceny dermatologa) powinny zostać usunięte chirurgicznie.
lek. med. Dorota Bystrzanowska
