Nauczyciel pozwolił sobie na zbyt wiele

Autor jest prawnikiem w kancelarii Smoktunowicz & Falandysz

Ocena każdego zachowania zależy od konkretnych okoliczności. Można sobie nietrudno wyobrazić sy-tuację, w której zapytanie ucznia, czemu nie chodzi na religię albo informacja, że rodzice ucznia nie ma-ją ślubu byłaby dopuszczalna. Inaczej musi być oce-niana sytuacja, gdy nauczyciel publicznie, przy całej klasie, spyta się ucznia, czy nie chodzi na religię tyl-ko po to, by postawić go w trudnej sytuacji, a inaczej gdy pytanie takie zada uczniowi na osobności. Na-uczyciel jest nie tylko uprawniony, ale wręcz zobo-wiązany do interesowania się dzieckiem nie tylko ja-ko uczniem, ale też jako człowiekiem.

Jednak jeżeli nauczyciel przytoczone zdania wy-powiada przy całej klasie i bez żadnego szczegól-nego uzasadnienia, to takie zachowanie jest oczywiś-cie niedopuszczalne. Takie wypowiedzi skierowane do ucznia stanowią naruszenie jego godności, która podlega ochronie na podstawie Konstytucji, gdzie art. 30 mówi, że: "Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywa-tela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych." Konstytucja gwarantuje też każdemu "prawo do ochrony prywat-ności", "wolność sumienia i religii", a art. 53 ust. 7 Konstytucji stanowi wprost, że: "Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swo-jego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania". Prawa gwarantowane w Konstytucji dotyczą także dzieci, o czym w Polsce czasem się zapomina.

Te ogólne normy Konstytucji są odzwierciedlone w Karcie Nauczyciela. Art. 6. Karty Nauczyciela wprost stanowi, że nauczyciel musi działać "... w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka...".

Każdy nauczyciel (poza stażystami) podlega obowiązkowej ocenie przez dy-rektora. Naganne zachowanie nauczyciela musi wpłynąć na ocenę jego pracy, a ne-gatywna ocena ma znaczenie przy ewentualnych awansach.

Dodatkowo w przypadku nauczycieli mianowanych i dyplomowanych w grę wchodzi odpowiedzialność dyscyplinarna. Art. 75 Karty Nauczyciela stanowi wprost, że uchybienie obowiązkom określonym w art. 6 jest w przypadku nauczycieli mia-nowanych i dyplomowanych zagrożone odpowiedzialnością dyscyplinarną.

Karami dyscyplinarnymi dla nauczycieli są: nagana z ostrzeżeniem, zwolnienie z pracy, zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawo-dzie nauczycielskim w okresie trzech lat od ukarania, wydalenie z zawodu na-uczycielskiego. Oczywiście kara musi być dostosowana do szkodliwości zachowania nauczyciela. Jedno oświadczenie nauczyciela przy innych dzieciach, że "Rodzice Kowalskiego nie mają ślubu" na pewno nie kwalifikuje się do zwolnienia z pracy, ale raczej do nagany. Natomiast jeżeli takie naganne zachowanie nauczyciela powtarza się, to zwolnienie z pracy może być uzasadnione.

Kary dyscyplinarne nauczycielom wymierzają komisje dyscyplinarne, które funkcjonują przy wojewodach. Przy każdej takiej komisji jest powołany rzecznik dyscypliny i na jego wniosek komisja rozpoczyna pracę. Co istotne, postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie trzech miesięcy od dnia uzyskania przez komisję wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego nałożenie kary i po upływie trzech lat od popełnienia tego czynu. Drugą instancją w sprawach dyscy-plinarnych nauczycieli jest odwoławcza komisja dyscyplinarna przy ministrze. Osta-tecznie od prawomocnych orzeczeń odwoławczych komisji dyscyplinarnych przy ministrze stronom przysługuje odwołanie do właściwego ze względu na miejsce za-mieszkania nauczyciela sądu apelacyjnego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

Dodatkowo dyrektor szkoły może zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczycie-la, przeciwko któremu złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest od-sunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole. W okresie zawieszenia wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela może ulec ograniczeniu do połowy.

Oczywiście poza postępowaniem dyscyplinarnym rodzice ucznia mogą pozwać nauczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie na ogólnych zasadach przewi-dzianych w kodeksie cywilnym.

dr Michał Kuliński