Współczynnik sztuki. Polska poezja awangardowa i postawangardowa między autonomią a zaangażowaniem

Monografia Aliny Świeściak rekonstruuje tradycję polskiej poezji awangardowej, aby przybliżyć powody, dla których jest to obecnie tradycja coraz bardziej aktywna w twórczości poetek i poetów współczesnych. Jak się dowiadujemy, idea autonomicznego świata literatury, z którego wychodzi się ku ,,życiu", aby je przekształcić, jest utopijnym projektem stale powracającym w polskiej poezji pomimo - i dzięki - silnej świadomości jego utopijności. Ową mocno aporetyczną definicję poezji awangardowej rozwija Świeściak, pokazując jej podwójne zakorzenienie w normotwórczych awangardach zachodnich i w specyficznie odkształcających je awangardach środkowoeuropejskich. (...) Dopiero na tym tle sytuuje coś, co okazuje się największym atutem monografii - znakomite analizy wybranych tekstów poetyckich, uświadamiające, na ile angażująca potrafi być dzisiejsza lektura dawnych i nowych wierszy awangardowych. To w tych analizach zaczyna działać tytułowy ,,współczynnik sztuki" decydujący o tym, że wchodzący w układ opisanych przez autorkę awangardowych napięć tekst poetycki zyskuje na nowo artystyczną intensywność.

Fragment recenzji prof. dr. hab. Tomasza Mizerkiewicza

Wiele wskazuje na to, że awangarda, wraz ze swoimi uwikłaniami w autonomię i heteronomię, znalazła odpowiednie (raz na zawsze określone) miejsce w historii sztuki i skojarzonej z nią historii rozwoju społeczeństw. Nie znaczy to jednak, że dzisiejsza sztuka, w tym oczywiście literatura, nie będzie sięgać do proponowanych przez nią rozwiązań, a nawet zasilać się jej utopiami. Jedną z nich wydaje się (...) koncepcja zwrotu użytkologicznego Stephena Wrighta. Porzucając autonomię, wyostrza on drugi biegun awangardowej praxis, pisząc o różnych formach, wariantach, mechanizmach znoszenia sztuki w praktyce życiowej. Tak jak sytuacjonistom, nie jest mu już potrzebne pojęcie sztuki jako osobnej, wydzielonej z życia dziedziny, co nie znaczy, że nie jest potrzebne w ogóle. Przejmując od Duchampa termin ,,współczynnik sztuki", oznaczający różnicę między intencją a rzeczywistą realizacją, Wright nadaje mu inne znaczenie, czyniące ze sztuki praktykę większościową (...).

Zawarte w tej książce teksty, których przedmiotem jest twórczość polskich poetów i poetek umieszczona na tle oddziaływań różnych nurtów awangardowych i w perspektywie [różnych] koncepcji estetycznych (...), [to] poetyckie case studies awangardowych praktyk zorientowanych na przenikanie się materii estetycznych ze społecznymi i politycznymi.

Ze wstępnego rozdziału Między autonomią a zaangażowaniem

Alina Świeściak - pracuje w Zakładzie Krytyki i Literatury Ponowoczesnej Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Uniwersytetu Śląskiego. Zajmuje się literaturą dwudziestowieczną i najnowszą. Autorka prac z tego zakresu, m.in. Przemiany poetyki Ryszarda Krynickiego (Kraków 2004), Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku (Kraków 2010), Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001-2010) (Mikołów 2010); związana z Ośrodkiem Badań nad Awangardą (UJ); redaktor naczelna Kwartalnika Kulturalnego ,,Opcje", członkini kapituły Nagrody im. Wisławy Szymborskiej.