Drna - zaginiona rzeka Warszawy

Drna to zagadka nawet dla zaawansowanych miłośników historii Warszawy. W ostatnich latach o zaginionej rzece napisano tylko kilka artykułów, przy czym wszystkie sprowadzają się do powtórzenia tego, co podaje "Encyklopedia Warszawy" z 1975 roku. Drna miała płynąć przez 2-3 dzisiejsze dzielnice (Wolę i Żoliborz, być może też Ochotę) i jeszcze w XIX wieku pełnić funkcje gospodarcze. Nad brzegami miały stać młyny wodne, browary, garbarnie i folusze (maszyny do obróbki sukna). Zajrzyjmy do książek z tamtych czasów.

Drna, czyli Drzanszna

Wzmiankę o Drnie można znaleźć w "Taryfie domów miasta Warszawy i Pragi z planem ogólnym i 128 szczegółowych planików ulic i domów" Henryka Świątkowskiego (1852), w rozdziale opisującym Nowe Miasto. Szybko okazuje się, że informacja o XIX-wiecznym znaczeniu rzeki jest całkowicie nieprawdziwa.

- Skromniejszą miała postać nowa Warszawa, z ciągłego wzrostu i kierunku w te strony zabudowań powstająca - czytamy. - Główną przyczyną jej wzniesienia się była rzeczka Drzanszna dziś Drna zwana, której źródła dotąd przy ulicy Dzikiej pod N. 2310 widzieć się dają. Rzeczka ta niegdyś obszerna, dziś nic nie znacząca, w owych jednak czasach była bardzo ważną i dla mieszkańców korzystną. Tu bowiem w XV stuleciu liczne stały młyny, później szlifiernie, folusze, blicharnie i t. p.

Nic się nie zgadza

Jak widać rzeka już w XIX wieku była dla warszawiaków ciekawostką i wspomnieniem, a jej źródeł szukano nie na Czystem, ale przy Dzikiej. W 1893 roku w "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" napisano, że ujście Drny do Wisły znajdowało się na terenie Pólkowa, "dziś zajętego przez Cytadelę".

- Uprowadzała ona wody całego szeregu sadzawek i jezior, szczątków rozległego jeziora, jakie istniało w okolicy dzisiejszych rogatek powązkowskich, leżących dziś o 24 st. niżej poziomu poblizkich rogatek wolskich - podaje słownik. - Na obszarze między ulicą Gęsią, Dziką i Podokopową, noszącym dawniej ogólną nazwę Stawki (dziś ulica), dotąd jeszcze można obserwować szczątki dawnych zbiorników i mokradli. Rzeczka ta obracała cały szereg młynów.

REKLAMA

Niewielki strumień

- Rzeczka Drzanszna lub Drna, a raczej strumień niewielki, dziś już wcale nie istnieje - potwierdza Witold Małcużyński w "Rozwoju terytorjalnym miasta Warszawy" (1900) - Z powodu niewielkiej ilości wody położenie jej i kierunek mogły być z łatwością zmieniane. Podług planu, sporządzonego w r. 1738, źródła jej rozpoczynały się u stawów, z których największy leżał u granic wsi Wielkiej Woli i Powązek, w poprzek włóki wójtowskiej, ztąd i miejsce samo, a w późniejszym czasie ulica, nazywały się Stawki. Pięć idących następnie mniejszych stawów, podług tegoż planu, leżały na gruntach Szymanowszczyzny, aż do miejsca, gdzie obecnie przechodzi parów w poprzek Dzikiej ulicy. Parów ten stanowi ostatni ślad dawnego strumienia.

Podsumujmy fakty. W XIX wieku rzeka nie istniała, ale warszawiacy zachowali pamięć o niej. Byli przekonani, że stały przy niej młyny, jednak ich zdaniem było to w średniowieczu. W czasach zaboru rosyjskiego wskazywano, że Drna rozpoczynała się wśród stawów lub mokradeł w rejonie Stawek i Dzikiej, po czym płynęła na północ i wpadała do Wisły w miejscu, w którym powstała później Cytadela.

(dg)