Clarice Lispector

Clarice Lispector(1920-1977) - największa brazylijska pisarka, autorka kilkunastu powieści i tomów opowiadań, to postać legenda - zarówno ze względu na swoje kanoniczne miejsce w literaturze światowej, jak życie, które spowija aura tajemniczości.

Urodziła się w 1920 roku w Czeczelniku na Podolu w rodzinie ukraińskich Żydów jako Chaja Pinkasiwna Lispektor. Parę lat później jej rodzice podjęli decyzję o ucieczce przed falą antysemickich pogromów do Recife w Brazylii. Po śmierci matki zarażonej syfilisem przez rosyjskich żołnierzy, którzy ją zgwałcili, ojciec przeprowadził się z dziewięcioletnią Clarice oraz jej dwiema starszymi siostrami do Rio de Janeiro. Na początku lat 40. Lispector poślubiła brazylijskiego dyplomatę i wyjechała wraz z nim na placówki do Neapolu, a następnie do Berna w Szwajcarii, gdzie, jak pisała w listach do siostry, nudziła się tak bardzo, że zaczęła popadać w stany depresyjne. W kolejnych latach urodziła dwóch chłopców. Ostatecznie w 1959 roku podczas pobytu w Waszyngtonie, sfrustrowana fasadowością życia u boku męża, Lispector postanowiła od niego odejść, wrócić z synami do Rio de Janeiro i w pełni poświęcić się pisaniu. W wieku czterdziestu sześciu lat zasnęła w łóżku z zapalonym papierosem, wskutek czego doznała bardzo poważnych obrażeń, w tym częściowej utraty sprawności prawej dłoni. Zmarła w 1977 roku na nowotwór.

Za jej największe osiągnięcia literackie uznaje się jej powieściowy debiut W pobliżu dzikiego serca oraz Pasję według G.H, którą Filtry wydadzą w 2024 roku. W 1988 roku książka ta trafiła na listę największych dzieł literatury iberoamerykańskiej opracowaną przez UNESCO. Po polsku ukazała się również jej powieść Godzina gwiazdy (Wydawnictwo Literackie, 1987) oraz Opowiadania wszystkie (2019, WAB).

Na twórczość Clarice Lispector miały wpłynąć nauki jej ojca, który wprowadził ją w żydowski mistycyzm, jak również pisma Barucha Spinozy. Wielu krytyków podkreśla, że pozornie pozbawiona społecznych odniesień proza Lispector jest żydowska w tym sensie, że eksploruje tematy wygnania, poczucia obcości, próbuje nieustająco zdefiniować, czym jest ludzka tożsamość. Natomiast francuska filozofka i krytyczka literacka Helene Cixous swoją definicję ecriture feminine - pisarstwa kobiecego - wywiodła właśnie z utworów Clarice Lispector, zwracając uwagę, że pisząc z głębi kobiecego doświadczenia i kobiecej cielesności, brazylijska pisarka obaliła uznawane za uniwersalne, męskie wzorce narracji. Te dwa klucze interpretacyjne mogą być jakąś podpowiedzią, ale z pewnością nie wyczerpują złożoności pisarstwa Lispector, które stroniąc od społeczno-kulturowych odniesień, do dziś jest niezwykle aktualne.