Bitwa o Monte Cassino

"Bitwa o Monte Cassino" Melchiora Wańkowicza uznawana jest za największe dzieło pisarza, które wystawia wielki pomnik bohaterskim żołnierzom generała Andersa. Książka czytana w wielu domach jak biblia narodowa utrwaliła legendę tej bitwy w Polsce, była pocieszeniem w dniach powojennych. Dzieło to ma trwałe miejsce w kanonie klasyki reportażu wojennego. Wersja skrócona książki przez wiele lat była lekturą szkolną. Niniejsza edycja jest pełnym wydaniem książki wielokrotnie skracanej i cenzurowanej.

W obecnym wydaniu "Bitwy o Monte Cassino" przedrukowujemy dwa unikalne teksty - przedmowę samego gen. Władysława Andersa oraz posłowie gen. Zygmunta Bohusza-Szyszki - z mało znanego wydania skrótu książki "Było to pod Monte Cassino" (nakładem Komitetu Obchodu Dziesięciolecia Bitwy o Monte Cassino, Londyn 1954).

Z posłowia gen. Władysława Andersa do wydania londyńskiego "Było to pod Monte Cassino" (Londyn 1954)

Melchior Wańkowicz dał prawdziwy obraz bitwy ujęty przede wszystkim od strony przeżyć człowieka. Być może, że według zasad suchej nauki, książka ta nie jest ,,historią", jest jednak na pewno wiernym świadectwem wielkości ducha żołnierza polskiego, objawionego w najdoskonalszej formie ofiary życia i krwi. Dramatyczny przebieg ciężkich walk, zaobserwowany dobrze i z wielkim talentem przedstawiony, budzi w nas nie tylko uczucie grozy bitewnej, lecz przede wszystkim - podziw i szczere uznanie dla bezgranicznej ofiarności żołnierza.

Ze wstępu Normana Daviesa

Z pewnością nie jest to historia akademicka, najeżona przypisami i wyczerpującymi argumentami. A jednak to coś więcej aniżeli zwykły reportaż. Cechuje ją przystępność dzisiejszego bloga, tworzonego pod wpływem chwili i emocji, który nie wzbrania się przed subiektywnymi poglądami i reakcjami na zaistniały stan rzeczy, a zarazem jest to utwór o przejrzystej strukturze, erudycyjny i w świetnym stylu. Tętni kolorami i życiem, zachowując wierność duchowi uczestników tamtych wydarzeń, którym jednocześnie jest dedykowany. Wańkowicz niechybnie ściągnie na siebie gromy pedantów, którzy zechcą zweryfikować jego źródła, zakwestionować osądy i przenicować każde zdanie. Warto jednakże pamiętać, iż nie mamy do czynienia z rozprawą doktorską, toteż trudno zarzucić autorowi nadmierne odstępstwa od niezbitych faktów i utartych przekonań. Zbyt często, w imię poszukiwania tak zwanej prawdy obiektywnej, historycy odzierają dzieje ludzkości z uczuć, emocji i moralnego wymiaru. Monte Cassino odarte z męstwa, rozpaczy, patriotyzmu, bólu i uniesienia nie byłoby Monte Cassino.

Melchior Wańkowicz (1892-1974)

Wybitny polski pisarz, nazywany królem polskiego reportażu, jedna z największych indywidualności polskiej literatury XX wieku. W latach 1943-46 był korespondentem wojennym II Korpusu generała Andersa. W latach 1949-58 przebywał w USA, potem wrócił do kraju. W 1964 roku aresztowano go i wytoczono mu proces polityczny o ,,przesyłanie materiałów szkalujących Polskę Ludową", o którym głośno było na całym świecie. Był ceniony za swoją nieugiętą postawę i kochany przez miliony czytelników.