Sama nazwa "kolęda" jest stosunkowo nowa i pochodzi od starożytnej nazwy pierwszego dnia każdego miesiąca calendae. Kolęda to każda pieśń bożonarodzeniową o charakterze kościelnym i świeckim, której punktem wyjścia jest Betlejem a treść związana z Bożym Narodzeniem.

Autorem pierwszej kolędy jest, według tradycji, św. Franciszek z Asyżu. Ich ojczyzną są Włochy, skąd dotarły do Polski około XIV wieku. Pierwsza polska kolęda znana z rękopisu pochodzi z 1424 roku i zaczyna się od słów "Zdrów bądź, Królu Anielski".

Jedną z najbardziej znanych polskich kolęd "W żłobie leży" napisał na przełomie XVII i XVIII wieku Piotr Skarga do melodii poloneza koronacyjnego króla Władysława IV. Autorem kolędy "Bóg sie rodzi" jest Franciszek Karpiński. Kolędy pisali także m.in. Sęp-Szarzyński, Morsztyn, ks. Hołubowicz, ks. Antoniewicz. W II połowie XIX wieku komponowali je Nowowiejski i Noskowski. Fryderyk Chopin w swym Scherzu h-moll zacytował melodię "Lulajże Jezuniu". Współczesne kolędy pochodzą głównie z XIX w. Ich cennym zbiorem są wydane w 1843 roku "Pastorałki i kolędy" z melodiami M. Mioduszewskiego.