Osiedle Przyjaźń jak malowane. Jedyne takie miejsce w Polsce

Gdy w przyszłym roku na rogu Górczewskiej i Powstańców Śląskich zakończy się budowa stacji metra, osiedle Przyjaźń stanie się jedynym w Polsce osiedlem drewnianych domów z dostępem do podziemnej kolei. Choć ziemia pod dawnymi domkami budowniczych Pałacu Kultury jest warta ogromne pieniądze, już chyba nikt nie wyobraża sobie zastąpienia ich nową zabudową. Jeśli nie liczyć urzędu dzielnicy, cały teren między Górczewską, Powstańców Śląskich, torami kolejowymi i blokami przy Jana Olbrachta jest dziś wpisany do gminnej ewidencji zabytków.

Drewniane domki w Warszawie

Jeszcze na początku lat 50. na południe od Górczewskiej znajdowała się wieś Jelonki. Gdy wytypowano ją na lokalizację osiedla dla budowniczych Pałacu Kultury i Nauki im. Stalina, właścicieli gruntów wyrzucono w ekspresowym tempie (kilka spraw o zwrot bezprawnie zabranej ziemi toczy się do dziś).

Osiedle miało składać się z dwóch typów drewnianej zabudowy: hoteli robotniczych i jednorodzinnych domów dla kierownictwa. Choć w oficjalnej propagandzie osiedle Przyjaźń miało być idealnym miejscem, gdzie Polacy, Rosjanie i Ukraińcy wspólnie oddają się lekturze klasyki komunizmu, w rzeczywistości było ogrodzone drutem kolczastym. Osobne ogrodzenie miało zapewnić bardziej wykwalifikowanym pracownikom i ich rodzinom bezpieczeństwo przed "klasą robotniczą".

Skąd się wzięło osiedle Przyjaźń?

Jedni widzą w domkach na Jelonkach inspiracje syberyjskie, inni - fińskie, jeszcze inni dopatrują się inspiracji staropolskimi dworkami. Większość budynków przyjechała do Warszawy w elementach i została złożona na miejscu. Na terenie osiedla powstały także kino, stołówka, klub, łaźnia, przychodnia, kotłownia i dwa boiska. Podczas najbardziej zaawansowanych prac na budowie Pałacu Stalina mieszkało tam około 4500 osób. Gdy budowa wieżowca dobiegła końca i większość robotników wyjechała, komunistyczne władze zdecydowały o przekształceniu domków w akademiki i mieszkania dla profesorów. W latach 70. na Jelonkach mieszkał późniejszy prezydent Mali, Alpha Oumar Konaré, pracujący na Uniwersytecie Warszawskim nad doktoratem z archeologii Afryki Zachodniej.

Wbrew obiegowej opinii osiedle Przyjaźń obecnie wciąż jest własnością państwową. Do maja 2024 roku teren będzie dzierżawiony przez Akademię Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.

(dg)